De belangrijkste archeologische overblijfsel van de Maya-Tolkeese beschaving in Yucatán is zonder twijfel Chichén Itzá. De oude monumenten behoren tot de meesterwerken van Midden-Amerikaanse architectuur vanwege de schoonheid van de verhoudingen, de verfijning van de constructie en de pracht van de gebeeldhouwde versieringen. Van de 10e tot de 15e eeuw oefenden deze bouwwerken veel invloed uit in heel Yucatán. Op een oppervlakte van ruim 3km² bezit Chichén Itzá de grootste en rijkste monumenten. Gezien de geschiedenis zijn deze tempels ook de meeste waardevolste van de precolumbiaanse beschaving in Midden-Amerika.
De vestiging van de stad vond plaats in de klassieke periode rond het het begin van de 5e eeuw na Christus. De stad werd gebouwd in de buurt van twee cenotes, zodat er gemakkelijk water gewonnen kon worden. Belangrijke monumenten zoals het Huis van de Nonnen, de Tempel van de Panelen en de Tempel van de Hertenbok werden gebouwd tussen de 6e en 10e eeuw. Toen de Tolteekse krijgers Yucatán veroverden rond de 10e eeuw, ontwikkelde zich een nieuwe mengstijl van Maya- en Tolteekse tradities. De Tolteekse invallers onderwierpen de plaatselijke bevolking met een enorme felheid. In de ‘heilige boeken’ van de Maya’s werd hier 5 eeuwen later nog over gesproken. De Tolteken drongen het ritueel van mensenoffer op, iets wat nog niet werd toegepast in deze regio. De vermenging van beide culturen is goed zichtbaar in Chichén Itzá. De nieuwe architectuur staat tegenwoordig bekend als Maya-Yucateeks. De oude gebouwen hadden stereotomie op de muren en gewelven. Hier werden Tolteekse versieringen op aangebracht.
Na de 13e eeuw lijkt het erop alsof er geen belangrijke monumenten meer werden gebouwd. In de 15e eeuw raakte de stad in verval en werd het langzaam verlaten. De opgravingen van de ruïnes begonnen pas in 1841. Tijdens opgravingen stuitte Edward Thompson in 1904 op een lading skeletten en offergraven. Hiermee werd duidelijk dat de Maya’s geen vredelievende mensen waren.
Chichén Itza behoort sinds 1988 op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO en wordt door vele toeristen bezocht. Tot de belangrijkste monumenten horen de El Castillo (Piramide van Kukulcán), El Caracol, het Grote Balveld, Schedelmuur, Jaguartempel en het Huis van de Adelaars.
Land