Cueva de las Manos: prehistorische handafdrukken in Patagonië

De Cueva de las Manos ligt in de Pinturas River Canyon. Archeologisch onderzoek wijst uit dat dit gebied al rond 9300 v.C. werd bewoond door verschillende stammen, waaronder Paleo-indianen en het Tehuelche-volk. Rond het jaar 700 na Christus zou de plek zijn verlaten.

In 1881 werd de grot voor het eerst beschreven door de Engelse reiziger George Musters, die daarmee als eerste Europeaan deze site bezocht. Later volgden meer ontdekkingsreizigers en wetenschappers. Het belangrijkste onderzoek werd verricht door de Argentijnse archeoloog Carlos J. Gradin, die vanaf 1964 ruim dertig jaar lang werkte aan het bestuderen van de grotten en de rotstekeningen.

Zijn werk toonde aan dat de grot door verschillende bevolkingsgroepen werd gebruikt, verspreid over meerdere perioden in de prehistorie.

Cueva de las Manos betekent letterlijk ‘Grot van de Handen’. Dat mag je gerust letterlijk nemen. In dit grottenstelsel zijn duizenden tekeningen van menselijke handen te zien. Bijzonder is dat het geen gewone handafdrukken zijn, maar gestencilde silhouetten. Mensen hielden hun hand tegen de rotswand en bliezen of spoten gekleurde mineralen eromheen om zo de vorm vast te leggen.

Er zijn meer dan 2000 handafdrukken gevonden, waarvan het merendeel linkerhanden betreft. Dit wijst erop dat de meeste mensen destijds rechtshandig waren. Sommige handen missen vingers, mogelijk symbolisch of ritueel, en er is zelfs één hand met zes vingers. Dankzij het gebruik van verschillende kleurmineralen konden onderzoekers achterhalen dat de tekeningen uit meerdere periodes stammen.

In de grot zie je niet alleen handafdrukken. Ook geometrische vormen, zigzagpatronen, afbeeldingen van de zon, dieren, pootafdrukken en jachttaferelen zijn afgebeeld. Het gebied rond de Pinturas River Canyon was door de jaren heen een ideale plek om tijdelijk te wonen en te jagen. De grotten boden beschutting tegen weer en wind, terwijl water en brandhout binnen handbereik waren.

De bewoners jaagden hier vooral op guanaco’s, een belangrijke voedselbron. Daarnaast werden ook de huid, pezen en botten gebruikt voor kleding, gereedschap en andere basisbehoeften. Dankzij de aanwezigheid van water in de canyon kwamen guanaco’s vanzelf naar deze plek om te drinken.

Op de rotstekeningen zijn scènes te zien waarin mensen met speren op guanaco’s jagen. Daarbij gebruikten ze strategieën zoals omsingeling of het opzetten van een hinderlaag. In de koudere maanden trokken de jagers naar andere locaties. Vermoedelijk lieten ze onderweg boodschappen of herinneringen achter in de vorm van tekeningen. Zowel jong als oud lieten hier hun sporen na.

Sinds 1999 staat deze archeologische site op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. De grot bevat uitstekend bewaarde prehistorische rotstekeningen en wordt beschouwd als een van de oudste sporen van menselijke samenlevingen in Zuid-Amerika.

De status als werelderfgoed heeft gezorgd voor een toename in het toerisme. Helaas zijn delen van de grot door menselijk toedoen beschadigd. Om verdere schade te voorkomen zijn er beschermende maatregelen genomen. Bezoekers mogen de site alleen betreden onder begeleiding van een gids. Daarnaast zijn er hekken geplaatst om de rotstekeningen te beschermen.

Dat oogt misschien minder charmant, maar het is volkomen begrijpelijk. Tijdens je bezoek zul je zien dat delen van de grot al zijn ingestort. Behoud is hier belangrijker dan esthetiek.

De Cueva de las Manos ligt behoorlijk afgelegen en is niet eenvoudig bereikbaar. Wij bezochten de grot tijdens onze rit van El Chaltén naar Perito Moreno. Je volgt de Ruta 40 tot aan het kleine dorpje Bajo Caracoles. Daar sla je af en rijd je via een hobbelige gravelweg verder. Na ongeveer 50 kilometer bereik je de ingang van het archeologische gebied.

Bij de ingang vind je een klein kantoor waar je tickets kunt kopen en alvast wat informatie krijgt over de site. De entree bedraagt 400 Argentijnse pesos per persoon (ongeveer €4). Elk uur vertrekt er een rondleiding met een gespecialiseerde gids. Vraag van tevoren even of de gids ook Engels spreekt. In onze groep waren wij de enigen die geen Spaans spraken, maar onze gids nam uitgebreid de tijd om alles in twee talen uit te leggen.

De rondleiding duurt ongeveer 45 minuten, waarbij je langs de verschillende rotstekeningen wandelt. De gids vertelt daarbij meer over de context, de technieken en de betekenis van wat je ziet.

Ik vond deze plek zeer indrukwekkend om te bezoeken. De tekeningen zijn ruim 13.000 jaar oud en verkeren nog in opvallend goede staat.