Wat te doen in Łódź? Tips voor een originele stedentrip in Polen

In tegenstelling tot veel andere Poolse steden heeft Łódź geen groot centraal plein en ook geen klassiek historisch centrum. Je loopt hier niet van kerk naar marktplein zoals in Krakau of Gdańsk. De stad is ontstaan rondom fabrieken en die liggen verspreid over verschillende wijken. Juist dat maakt Łódź anders. De oude textielfabrieken zijn nu musea, cafés of creatieve hotspots. Want Łódź is niet alleen een stad van industrie, maar ook de hoofdstad van de Poolse street-art. Aan gevels van voormalige fabrieken ontdek je murals die hele wanden vullen. En er is nog iets bijzonders. Łódź heeft een sterke link met film en wordt ook wel HollyŁódź genoemd.

Ik had anderhalve dag om de stad te verkennen en merkte al snel dat je hier continu wordt verrast door nieuwe plekken. Dit zijn de locaties die je niet wilt missen tijdens je stedentrip.

Manufaktura

Manufaktura is een van de bekendste voorbeelden van herbestemd industrieel erfgoed in Łódź. Het terrein was ooit het enorme textielimperium van Izrael Poznański, compleet met fabrieken, magazijnen en een eigen spoorlijn. Begin 20e eeuw werkten hier duizenden mensen in de textielproductie. De lange rode bakstenen gevels en hoge ramen herinneren nog aan die industriële tijd. Als je het terrein oploopt zie je hoe indrukwekkend groot het complex is.

Inmiddels is Manufaktura uitgegroeid tot een levendige wijk met winkels, restaurants, cafés, een bioscoop, musea en culturele evenementen. In de zomer wordt de binnenplaats gebruikt voor concerten en festivals, in de winter verandert het plein in een ijsbaan. Wat ik zo mooi vind aan deze locatie is dat de originele constructies, metalen balken en details van het industriële karakter behouden zijn. Manufaktura laat zien hoe oude fabriekselementen zijn verweven met nieuwe functies.

Poznański Palace en Museum of the City of Łódź

Direct naast Manufaktura staat het indrukwekkende Poznański Palace, het voormalige woonpaleis van Izrael Poznański. Hij was een van de machtigste fabriekseigenaren van Łódź en bouwde een textielimperium dat zo groot was dat het bijna als een zelfstandig stadsdeel functioneerde. Als je zo’n fabriek bezit, is het logisch dat je ook een paleis laat bouwen, toch? Binnen zie je rijk versierde kamers met hoge plafonds, marmeren trappen en enorme kroonluchters. Achter het paleis ligt een ommuurde tuin die vroeger alleen toegankelijk was voor de familie Poznański. Nu kun je er gewoon doorheen wandelen en je even voorstellen hoe de elite hier leefde, vlak naast de fabrieken.

In het paleis bevindt zich het Museum of the City of Łódź. Je loopt door de geschiedenis van de stad, van de textielindustrie tot het moderne Łódź. Een van de bekendste inwoners die hier wordt uitgelicht is Arthur Rubinstein, een wereldberoemde pianist die in Łódź werd geboren en wordt beschouwd als een van de grootste pianisten van de twintigste eeuw.

Piotrkowska straat

Piotrkowska is de belangrijkste straat van Łódź. Waar andere Poolse steden een centraal marktplein hebben, heeft Łódź één lange as die alles met elkaar verbindt. De straat is bijna vijf kilometer recht en behoort tot de langste autovrije winkelstraten van Europa. Langs de historische gevels vind je cafés, restaurants, boetiekjes en street-art. Veel panden waren ooit eigendom van fabriekseigenaren uit de textielindustrie. Nu worden ze gebruikt door jonge ondernemers en creatieve initiatieven.

Achter sommige gevels vind je binnenhofjes met leuke kunstprojecten. Een paar zijn volledig bekleed met spiegels, kleurrijke street-art en hangende kroonluchters die ’s avonds verlicht worden. Onderweg kom je de Walk of Fame tegen met sterren voor Poolse filmiconen uit regie, acteerwerk en filmmuziek. Ook zie je hier het standbeeld van de Lantaarnopsteker, een verwijzing naar de tijd dat straatverlichting met de hand werd aangestoken. Piotrkowska is een plek die je tijdens je bezoek aan Łódź niet mag overslaan.

Street art en murals

Łódź staat bekend als de street-art hoofdstad van Polen. Door de hele stad vind je kleine en grote murals op complete zijwanden van flatgebouwen en voormalige textielfabrieken. De kunstwerken zijn niet zomaar decoratie. Veel murals verwijzen naar de geschiedenis of identiteit van de stad. Een van de bekendste is de mural van pianist Arthur Rubinstein, gemaakt door de Braziliaanse kunstenaar Eduardo Kobra, bekend om zijn kleurrijke geometrische stijl. Een andere eyecatcher is de mural van The Witcher. Niet toevallig, want de boekenreeks waarop de serie is gebaseerd komt van de Poolse schrijver Andrzej Sapkowski.

De murals liggen verspreid over de stad en je komt ze vaak pas tegen als je een zijstraat of binnenhofje inloopt. Je kunt zelf rondlopen, maar er worden ook wandelingen aangeboden waarbij een lokale gids je meeneemt langs de mooiste murals en achtergrondverhalen deelt. Ideaal als je in korte tijd veel wilt zien en de betekenis achter de kunstwerken wilt leren kennen.

Księży Młyn

Księży Młyn was ooit onderdeel van het textielimperium van Karol Scheibler, een van de grootste fabriekseigenaren van Łódź. De wijk bestond uit fabrieken, pakhuizen en complete straten met arbeiderswoningen. Alles lag dicht bij elkaar zodat werknemers naast hun werk ook hier woonden, leefden en hun kinderen naar school stuurden. Wanneer je er rondloopt zie je nog steeds de lange bakstenen woonblokken en oude fabriekspanden die aan deze geschiedenis herinneren.

Tegenwoordig is Księży Młyn een rustige woonwijk waar oude arbeidershuizen zijn gemoderniseerd. In de voormalige fabriekspanden zitten nu ateliers, kleine musea en creatieve initiatieven. De woningen zijn gemoderniseerd, maar de karakteristieke bakstenen gevels en indeling van de wijk zijn behouden. Je krijgt hier nog steeds een realistisch beeld van het leven rond de textielfabrieken. Het is een fijne plek om doorheen te wandelen en de industriële geschiedenis van dichtbij te ervaren.

Fuzja

Fuzja is een van de nieuwste voorbeelden van herbestemd industrieel erfgoed in Łódź. Het terrein hoorde vroeger bij het enorme fabriekscomplex van Karol Scheibler, dezelfde fabrikant die ook Księży Młyn ontwikkelde. In de voormalige gebouwen stonden grote stoommachines die textielproductie mogelijk maakten. Een opvallend onderdeel van het terrein is de gerestaureerde energiecentrale met de hoge schoorsteen die nog steeds het middelpunt vormt. Rondom dit gebouw zijn pleinen, wooncomplexen en horeca gekomen. De oude fabrieksarchitectuur is behouden en gecombineerd met moderne elementen zoals glas en staal. Daardoor zie je op elke hoek een mix van verleden en vernieuwing.

Er wordt nog volop gebouwd en de wijk is duidelijk in ontwikkeling. Als de rest op dezelfde manier wordt herbestemd, kan Fuzja net zo’n aantrekkelijke plek worden als Manufaktura.

Central Museum of Textiles

In het Central Museum of Textiles zie je de geschiedenis van de textielindustrie letterlijk tot leven komen. Het museum is gevestigd in een oude fabriek en dat merk je direct aan de lange hallen, bakstenen muren en het industriële karakter. Eén van de meest bijzondere onderdelen is de Presentatie van Machines in Motion, waarbij oude weefmachines worden aangezet. Zodra ze beginnen te draaien hoor je het ritme en het harde geluid dat vroeger de hele fabriek vulde. Hier staan slechts een paar machines, maar ooit stonden zalen vol met deze machines. Je krijgt hier een goed beeld van hoe intens en lawaaierig het werk voor de arbeiders moet zijn geweest.

Na de demonstratie wandel je door verschillende ruimtes die laten zien hoe textiel de stad heeft gevormd. Je ziet niet alleen techniek, maar ook persoonlijke verhalen, foto’s en objecten uit het dagelijks leven.

Direct naast het museum ligt een klein openluchtmuseum met historische houten arbeiderswoningen uit verschillende tijdsperiodes. Binnen zie je ingerichte kamers die laten zien hoe gezinnen hier vroeger leefden, compleet met meubels en gebruiksvoorwerpen. Het is een korte, maar interessante aanvulling op je bezoek aan het museum.

Monopolis

Monopolis was vroeger de wodkafabriek Polmos Łódź. In 2007 stopte hier de productie en het bedrijf werd daarna geliquideerd. Het terrein kwam in handen van een nieuwe investeerder die de fabriek stap voor stap een nieuwe functie gaf. Vanaf 2014 werden de oude fabrieksgebouwen gerenoveerd en ontstond een modern stadscomplex met restaurants, cafés, kunst en culturele ruimtes. De hoge bakstenen gevels en lange hallen zijn behouden, waardoor je nog steeds goed ziet hoe groot de fabriek ooit was. Tussen de gebouwen liggen binnenplaatsen met terrassen waar locals na het werk samenkomen. In de avond hangt hier een ontspannen sfeer met licht en muziek. In een van de gebouwen zit een klein museum over de geschiedenis van Poolse wodka.

Radegast Memorial en het Joodse getto van Łódź

Aan de rand van de wijk Bałuty bevindt zich het Radegast Memorial. Dit is een van de meest indrukwekkende plekken van Łódź. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit het deportatiestation van het Joodse getto van Łódź, het grootste getto van Polen na Warschau en het tweede grootste in heel Europa. Meer dan 200.000 Joden werden hier vastgehouden, afgezonderd van de rest van de stad. Het getto stond bekend onder de naam Litzmannstadt nadat de nazi’s de stad annexeerden.

Vanaf station Radegast vertrokken de deportatietreinen naar vernietigingskampen zoals Chełmno en Auschwitz. Het houten stationsgebouw staat er nog steeds. Binnen zie je namen en foto’s van gezinnen die hier ooit in de rij stonden om op transport te worden gezet. Buiten vind je originele wagons en een lange herdenkingsmuur.

In het herdenkingscentrum staat een grote maquette van het voormalige getto, die laat zien hoe enorm het gebied was en hoe dicht mensen op elkaar leefden. Het is een indrukwekkende en confronterende plek die een belangrijk onderdeel vormt van de geschiedenis van Łódź.

Filmmuseum (Muzeum Kinematografii)

Łódź heeft een sterke band met film en staat in Polen ook wel bekend als HollyŁódź. De grootste filmschool van het land staat hier en veel bekende regisseurs en acteurs begonnen hun carrière in deze stad. In het Filmmuseum ontdek je die geschiedenis. Het museum is gevestigd in het voormalige paleis van Karol Scheibler, een van de belangrijkste fabriekseigenaren van Łódź. Je loopt er door rijk ingerichte paleiskamers, compleet met meubels en details uit de negentiende eeuw. Daarna kom je in ruimtes met camera’s, oude projectoren, filmrekwisieten en kostuums.

Een van de meest opvallende stukken in het museum is het Kaiserpanorama, een grote houten kijkmachine met meerdere zitplaatsen. Via de lenzen bekijk je stereoscopische foto’s, waardoor er een diepte-effect ontstaat. Kaiserpanorama’s zijn zeldzaam en dit exemplaar werkt nog. Het apparaat wordt op vaste tijdstippen aangezet. Vraag daarom even aan een medewerker wanneer de volgende presentatie start, zodat je kunt aanschuiven.

Cat Trail (Kocia Ścieżka / Cat Walk)

In de wijk Księży Młyn loopt de Cat Trail: een route langs kleine bronzen kattenbeelden. Ze zitten op vensterbanken, bij oude fabrieksgebouwen of verstopt bij de voormalige spoorlijn. De route is ontstaan als kunstproject om bezoekers uit te nodigen meer door de wijk te dwalen en details te ontdekken die je anders zou missen. Er is geen vaste volgorde of eindpunt. Het idee is juist dat je zelf op pad gaat en de katten onderweg tegenkomt. Kun jij ze allemaal vinden?

Łódź heeft een verrassend levendige foodscene. Veel restaurants worden gerund door jonge chefs die experimenteren met lokale producten en moderne presentaties.

Voor lunch zijn Fatamorgana en La Vende goede opties. Bij Fatamorgana proefde ik Leśny Bajzel, een moderne variant op bigos met pruim en een dikke snee brood. Creatief en typisch Łódź. Bij La Vende, gelegen bij Manufaktura, bestelde ik zalewajka (een traditionele soep uit de regio) en pierogi gevuld met ganzenvlees. Een fijne manier om regionale keuken te proberen.

Voor diner is Przy Kominie in Monopolis een aanrader. Je dineert er tussen gerenoveerde fabriekspanden en sfeervol verlichte binnenplaatsen. Hier werd mij de eend aanbevolen en dat bleek een goede keuze. Een andere optie is Spółdzielnia Restaurant in OFF Piotrkowska, een oud fabrieksterrein dat nu gevuld is met bars, streetfood en creatieve eettentjes. Je kunt hier ook lokaal bier proeven van Browar Off Piotrkowska, dat zijn eigen bieren brouwt.

Liefhebbers van craftbier sluiten de avond af bij Piwoteka. Vijftien tapkranen, veel Poolse speciaalbieren en personeel dat graag helpt kiezen. Ideaal om de avond af te sluiten.

Als je in Łódź wilt overnachten, is Piotrkowska een slimme keuze. Deze lange hoofdstraat vormt een goed vertrekpunt voor je bezoek. Je vindt er veel restaurants, cafés en creatieve binnenhofjes, en vanaf hier rijden verschillende tramlijnen naar andere wijken zoals Księży Młyn, Manufaktura en Monopolis. Je hebt altijd iets in de buurt én je verplaatst je gemakkelijk door de stad.

In Manufaktura zijn voormalige fabrieksgebouwen omgebouwd tot moderne hotels met ruime kamers en industrieel design. Ideaal als je wilt overnachten in het thema dat Łódź zo uniek maakt.

Ik verbleef zelf in Stare Kino, een hotel dat volledig is ingericht rondom film. Iedere kamer heeft een ander thema. Ik sliep in de kamer The Seven Year Itch, gebaseerd op de film met Marilyn Monroe. Het ontbijt is uitgebreid en in het hotel bevindt zich zelfs een kleine bioscoop waar twee keer per dag een film wordt vertoond. Een originele plek om te overnachten als je de link tussen Łódź en film wilt ervaren.

Je kunt het je haast niet voorstellen, maar Łódź begon als een klein dorpje. Aan het begin van de negentiende eeuw woonden hier nog geen 600 mensen. Alles veranderde toen de Poolse overheid besloot om de textielindustrie te stimuleren. Fabrikanten uit heel Europa vestigden zich in Łódź. De stad groeit explosief, binnen een eeuw stijgt het inwoneraantal naar meer dan 600.000 en Łódź wordt één van de belangrijkste textielsteden van Europa. Die groei zorgt voor enorme fabriekscomplexen, arbeiderswijken en woonpaleizen van rijke fabriekseigenaren. Daarom kreeg de stad later de bijnaam het Poolse Manchester.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef de stad grotendeels gespaard van bombardementen, waardoor veel fabrieksgebouwen en woonpaleizen bewaard zijn gebleven. Een groot deel van de stad werd echter door de nazi’s omgedoopt tot het Łódź-getto (Litzmannstadt Ghetto). Meer dan 200.000 Joodse inwoners werden hier gedwongen opgesloten. Slechts weinigen overleefden.

Na de oorlog stortte de textielindustrie in. Fabrieken sloten massaal en stonden jarenlang leeg. Pas de laatste jaren bloeit de stad opnieuw op. Oude industrie krijgt nieuwe functies, street art vult lege muren en creatieve hotspots ontstaan in voormalige fabrieken.

• Vervoer in de stad: Łódź is uitgestrekt. Je bezoekt Manufaktura, Piotrkowska, Księży Młyn en Monopolis het makkelijkst met tram of taxi. Een rit binnen de stad kost slechts een paar euro.
• Te voet: Piotrkowska kun je makkelijk lopen. Voor andere wijken is de tram of taxi ideaal.
• Beste reistijd: Voorjaar en herfst zijn ideaal vanwege de temperaturen en het zachte licht voor fotografie.
• Duur van je bezoek: Met twee dagen zie je de belangrijkste plekken. Wil je musea zoals het Textielmuseum en het Filmmuseum uitgebreid bezoeken, plan dan drie dagen.
• Combineren: Łódź past goed in een rondreis door Polen. Steden zoals Poznań, Toruń, Gdańsk en Warschau zijn uitstekend per trein bereikbaar.

Waar ligt Łódź?

Łódź ligt in het hart van Polen, ongeveer halverwege tussen Warschau en Poznań. De stad heeft zich ontwikkeld rondom de textielindustrie, waardoor het centrum niet rond één historisch plein is gebouwd maar verspreid ligt over verschillende wijken. Dankzij de centrale ligging is Łódź een ideale tussenstop tijdens een rondreis door Polen. Vanuit de stad ben je met de trein binnen twee uur in Warschau en binnen drie uur in Poznań. Ook vanuit Duitsland is de afstand goed te overbruggen. Voor wie met de auto reist is Łódź bereikbaar via de snelweg A2, die Berlijn met Warschau verbindt.

Hoe kom je in Łódź?

Ik bezocht Łódź zelf met de trein. Vanuit Amsterdam reisde ik naar Berlijn, stapte over richting Poznań, en vanuit daar bezocht ik per trein achtereenvolgens Łódź, Toruń en Bydgoszcz. De treinen zijn comfortabel en de verbindingen zijn heel goed.

• Met de trein: Het centrale station Łódź Fabryczna is modern en ondergronds. In 2016 is het compleet vernieuwd. Momenteel wordt er in de stad gewerkt aan een nieuwe spoortunnel die Łódź Fabryczna in de toekomst met andere spoorlijnen verbindt.
• Met het vliegtuig: Łódź Airport (LCJ) wordt niet altijd rechtstreeks aangevlogen vanuit Nederland of België. Een vlucht naar Warszawa of Poznań is vaak een logische optie. Vanaf beide steden reis je snel per trein naar Łódź.
• Met de auto: Łódź ligt aan de snelweg A2 (Berlijn – Warschau). Vanuit Nederland is de afstand goed te rijden, afhankelijk van vertrekpunt ongeveer 11 tot 12 uur.

Disclaimer: Mijn stedentrip Łódź is tot stand gekomen in samenwerking met de Poolse Organisatie voor Toerisme en Łódź Travel. Alles wat je in dit artikel leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.