De mooiste archeologische plekken in Turkije

Turkije kent een aantal archeologische sites die tot de bekendste ter wereld behoren. Deze plekken zijn niet alleen goed bewaard gebleven, maar ook goed bereikbaar en vaak voorzien van bezoekerscentra. Ideaal voor wie voor het eerst een cultuurreis door Turkije maakt.

Efeze

Efeze is zonder twijfel de beroemdste archeologische site van Turkije, en staat sinds 2015 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. De omvang van de stad en de staat van de ruïnes zijn indrukwekkend: je wandelt er over marmeren straten langs de Celsus-bibliotheek, een groot theater en verschillende tempels, fonteinen en poorten. De stad was ooit een belangrijke havenstad en handelscentrum in het Romeinse Rijk.

Om de drukte voor te zijn, is een vroeg bezoek aan te raden. Toen ik er was, begon het rond 10 uur al flink vol te lopen. Toch blijft Efeze een fascinerende plek, met talloze details voor wie goed kijkt. Combineer het eventueel met een verblijf in Şirince, een sfeervol dorpje in de heuvels vlakbij Selçuk. Het contrast tussen de ruïnes en de rust van Şirince maakt de ervaring extra compleet.

Hiërapolis & Pamukkale

Hiërapolis ligt direct boven de witte kalkterrassen van Pamukkale. Veel mensen komen hier vooral voor het natuurfenomeen, maar wie verder kijkt ontdekt ook een uitgestrekte Romeinse stad. Je vindt er een necropolis, thermale baden, brede straten en een prachtig theater.

Toen ik Hiërapolis bezocht, was het druk bij de kalkterrassen. Tussen de ruïnes vond ik verrassend veel rust. Bij het theater, hogerop op de heuvel, was het uitzicht indrukwekkend. De Cleopatra-pool is fotogeniek en populair. Zwemmen deed ik hier niet, ik verkende liever het minder bezochte deel van de antieke stad. De meeste bezoekers blijven hangen bij het theater. Ik kan het aanraden om verder te kijken. Wie de heuvels beklimt, ontdekt namelijk nog veel meer: zoals het Martyrium van Filippus, een heiligdom uit de 5e eeuw. Voor reizigers die verder kijken dan de massa is Hiërapolis een verrassend rijke bestemming.

Aspendos

Het theater van Aspendos is een van de best bewaarde uit de Romeinse tijd. Het werd gebouwd in de 2e eeuw na Christus en bood plaats aan 15.000 toeschouwers. De akoestiek is uitzonderlijk. Zelfs op de bovenste rijen kun je een fluistering vanaf het podium horen.

De site ligt op zo’n 45 minuten rijden van Antalya en is goed te combineren met een strandvakantie. Naast het theater zie je resten van een agora en een imposant aquaduct. In de zomer worden hier nog altijd opera’s en concerten gehouden. Dat maakt Aspendos tot een van de weinige antieke theaters die nog echt in gebruik zijn.

Pergamon

Pergamon ligt spectaculair op een heuvel boven de moderne stad Bergama. Vanaf de Akropolis heb je een weids uitzicht over de omgeving. De ruïnes zijn indrukwekkend en uitgestrekt. Je ziet er onder meer het steile theater, resten van het altaar van Zeus en de tempel van Trajanus.

Je kunt lopend omhoog, maar de kabelbaan is een stuk prettiger. Boven op de Akropolis krijg je een goed beeld van hoe strategisch Pergamon lag. Je kijkt uit over de vallei en de ligging onderstreept het belang van de stad in de oudheid. Ondanks de rijke geschiedenis is Pergamon bij veel reizigers nog onbekend. Dat maakt een bezoek juist bijzonder. Veel rustiger dan Efeze, maar minstens zo indrukwekkend. Vergeet ook het Asklepieion niet, het oude kuuroord aan de voet van de heuvel.

Wat ik vond van Pergamon.

Cappadocië staat vooral bekend om zijn sprookjesachtige landschappen en de iconische ballonvaarten. Maar wist je dat je ook onder de grond veel kunt ontdekken? In de ondergrondse stad Kaymakli daalde ik af in een wirwar van gangen, kamers en trappen die wel acht verdiepingen diep gaan. Het is indrukwekkend om te zien hoe mensen hier woonden, zich schuilhielden en zelfs hun dieren meebrachten.

Soms moest ik hurkend door de tunnels schuifelen. Niet ideaal voor mensen met claustrofobie, maar wel een unieke ervaring. Ook Kaymaklı, Zelve en het Göreme Openluchtmuseum zijn een bezoek waard. Daar vind je rotskerken met kleurrijke fresco’s uit de Byzantijnse tijd. Cappadocië is een unieke mix van natuur, geschiedenis en geloof. Juist die combinatie maakt deze regio zo fascinerend.

Lang voor de Romeinen of Grieken woonden er al mensen in Anatolië. In dit deel van Turkije vind je prehistorische tempels en steden die tot de oudste ter wereld behoren. Perfect voor wie interesse heeft in vroege beschavingen en religie.

Göbekli Tepe

Göbekli Tepe wordt gezien als het oudste tempelcomplex ter wereld. De site werd pas in de jaren negentig ontdekt, maar veranderde het beeld van prehistorische beschavingen. De T-vormige zuilen zijn meer dan 11.000 jaar oud en versierd met dierfiguren en symbolen. Ze zijn duizenden jaren ouder dan Stonehenge of de piramides. Sinds 2018 staat Göbekli Tepe op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Als je hier rondloopt, voel je het mysterie van een wereld die we nauwelijks begrijpen. Het terrein is niet groot, maar wel indrukwekkend. Je kijkt uit over ronde structuren en zuilen met gebeeldhouwde vossen, slangen en vogels. Combineer je bezoek met het archeologisch museum van Şanlıurfa, waar veel vondsten te zien zijn. Göbekli Tepe is geen gewone ruïne. Het is een plek waar je stil wordt bij het begin van onze beschaving.

Mijn ervaring bij het mysterieuze Göbekli Tepe.

Karahan Tepe

Karahan Tepe ligt diep in het ruige landschap van Zuidoost-Turkije. De opgraving maakt deel uit van het Taş Tepeler-project en is, net als Göbekli Tepe, ouder dan de piramides. Je vindt er T-vormige zuilen, uitgehouwen kamers, nissen en diepe kuilen waarvan het doel nog altijd niet helemaal duidelijk is.

Waar Göbekli Tepe inmiddels toeristisch wordt, voelt Karahan Tepe nog rauw en onaangetast. Er is geen bezoekerscentrum, geen pad en gratis entree. Je loopt er rond in stilte, alleen met zand, steen en historie. De informatie ter plekke is beperkt, dus het loont om je vooraf goed in te lezen. Karahan Tepe ligt in een desolaat landschap en is ongeveer vergelijkbaar met Göbekli Tepe. Alleen de echte liefhebbers zullen deze plek bezoeken.

Mijn ervaring bij het afgelegen Karahan Tepe.

Hattusa

Hattusa was ooit de hoofdstad van het machtige Hettitische rijk en ligt verscholen in het heuvelachtige landschap bij Boğazkale. De uitgestrekte ruïnes kun je prima met de auto verkennen via een route die je langs de belangrijkste bezienswaardigheden voert.

Tijdens mijn bezoek reed ik van plek naar plek, met korte wandelingen naar de meest indrukwekkende delen. De Leeuwenpoort, met zijn uitgehouwen wachters in steen, maakte meteen indruk. Ook de Sfinxpoort, iets verderop, ademt mysterie. In het hart van de stad ligt de Grote Tempel, waar je nog inscripties en opslagruimtes ziet die ooit deel uitmaakten van het religieuze centrum van de Hettieten.

Wat Hattusa zo bijzonder maakt, is de uitgestrektheid én de rust. Je komt nauwelijks andere bezoekers tegen, waardoor je de sfeer en de grootsheid van deze vergeten hoofdstad echt kunt voelen. Combineer het met een bezoek aan het nabijgelegen Yazılıkaya, een openlucht-heiligdom met reliëfs.

Gordion

Gordion, in de buurt van Polatlı, was ooit de hoofdstad van het Frygische rijk. Volgens de overlevering woonde hier koning Midas, bekend van zijn gouden aanraking. Ook zou Alexander de Grote hier de Gordiaanse knoop hebben doorgehakt.

Je vindt er resten van de oude stad, grote grafheuvels en een klein museum. De grootste tumulus, vermoedelijk het graf van Midas, is van binnen te bezoeken. Gordion is geen grote of drukbezochte site, maar interessant voor wie houdt van oude legendes en vroege beschavingen. Hier loop je rond zonder massa’s toeristen, in alle rust.

Het oosten van Turkije is ruiger en minder toeristisch, maar barst van de indrukwekkende archeologische vindplaatsen. Van koningshoofden op bergtoppen tot verlaten steden en mozaïekmusea – deze regio verrast elke cultuurliefhebber.

Berg Nemrut

Berg Nemrut is geen grote archeologische site, maar wel een van de meest indrukwekkende ervaringen in Turkije. Op de top van deze 2.150 meter hoge berg liggen stenen hoofden van goden, adelaars en koning Antiochus I. Ze maken deel uit van een grafmonument uit de 1e eeuw voor Christus, bedoeld om de koning onsterfelijk te maken. De grafkamer zelf is nog altijd niet gevonden, wat bijdraagt aan het mysterie van deze plek.

De magie van Berg Nemrut zit vooral in de ochtend en avond. Bij zonsopkomst of zonsondergang is het licht op de beelden betoverend. Blijf na zonsopkomst nog even boven. Zodra de groepen terugkeren naar de bussen, heb je de berg bijna helemaal voor jezelf. Op zulke momenten voel je pas echt hoe bijzonder deze plek is.

Berg Nemrut staat sinds 1987 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Het is een unieke combinatie van natuur, geschiedenis en religie, en een absolute aanrader voor wie het authentieke Turkije wil ontdekken.

Lees mijn ervaring en tips voor een magisch bezoek aan Berg Nemrut.

Ani

In het uiterste oosten van Turkije, vlak bij de grens met Armenië, liggen de ruïnes van Ani. Ooit was dit de hoofdstad van het Armeense Bagratidenrijk en een bloeiend handelscentrum langs de Zijderoute. In de 10e en 11e eeuw leefden hier meer dan 100.000 mensen. Nu wandel je in alle stilte langs kerken, stadsmuren en paleizen, met uitzicht op de diepe kloof die de grens vormt met Armenië.

Ondanks eeuwen van verwaarlozing zijn veel bouwwerken opvallend goed bewaard gebleven, onder andere dankzij het stevige roze vulkanisch gesteente (‘duf’) waarmee ze gebouwd zijn. De kathedraal, de half gespleten Prkitch-kerk en de minaret met uitzicht over het lege landschap zijn hoogtepunten. In juni staan er wilde bloemen in bloei, in de winter ligt er sneeuw. De sfeer is rauw, verlaten en mysterieus. Ani werd in 2016 terecht opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Harran

Harran, in Zuidoost-Turkije vlak bij de Syrische grens, geldt als een van de oudste permanent bewoonde steden ter wereld. De geschiedenis van deze plek gaat duizenden jaren terug. Dat voel je als je tussen de ruïnes en huizen loopt.

De iconische bijenkorfhuizen geven het stadje een uniek uiterlijk. Je vindt er resten van oude stadsmuren, een fort en wat overblijft van een van de oudste universiteiten uit de islamitische wereld. Harran draait niet om imposante opgravingen, maar om sfeer en eenvoud. Het is rauw en onaangetast door toerisme. Juist dat maakt het authentiek. Combineer Harran met Göbekli Tepe of Şanlıurfa voor een indrukwekkende cultuurtrip door deze regio.

Mijn bezoek aan het bijzondere Harran in Zuidoost-Turkije.

Zeugma & Mozaïekmuseum Gaziantep

Zeugma was ooit een welvarende stad aan de Eufraat en vormde een belangrijke schakel tussen Oost en West. Na de bouw van een dam verdween een groot deel van de stad onder water, maar voor die tijd werden er indrukwekkende mozaïeken opgegraven. Die zijn nu te bewonderen in het Mozaïekmuseum van Gaziantep, een van de grootste mozaïekmusea ter wereld. Een deel van de originele stad kun je nog steeds bezoeken. Je vindt er overblijfselen van huizen, mozaïekvloeren en muurresten die samen een beeld geven van de rijke geschiedenis van Zeugma.

Het museum is modern en goed ingericht. Het beroemde ‘Gypsy Girl’-mozaïek is het hoogtepunt, maar ook scènes uit het dagelijks leven, mythologie en natuur zijn prachtig weergegeven.  Een bezoek aan zowel het museum als de site is de moeite waard voor liefhebbers van Romeinse kunst en archeologie.

Mijn tips voor een bezoek aan Zeugma en het mozaïekmuseum in Gaziantep.

Hasankeyf

Hasankeyf ligt aan de oevers van de Tigris in Zuidoost-Turkije en was een van de oudste continu bewoonde nederzettingen ter wereld. De stad kende invloeden van Romeinen, Byzantijnen en Ottomanen. In 2020 werd Hasankeyf grotendeels onder water gezet door de aanleg van de Ilısu-dam. Ongeveer 90% van de historische stad verdween. Sommige monumenten zijn verplaatst naar een hoger gelegen plateau, maar het oorspronkelijke Hasankeyf ligt nu onder het wateroppervlak.

Toch kun je nog een glimp opvangen van wat er ooit was. Met een boottocht over de Tigris vaar je langs minaretten, grotwoningen en brugpijlers die net boven het water uitsteken. Het is een indrukwekkende en tegelijk verdrietige ervaring, waarbij je letterlijk vaart langs het verleden van een stad die niet meer bestaat.

Mijn bezoek aan het verzonken Hasankeyf.

Niet alle bijzondere plekken staan op toeristische folders. In heel Turkije liggen vergeten steden en tempels verscholen in het landschap. Juist doordat ze minder bezocht zijn, bieden ze rust én de kans om je een echte ontdekkingsreiziger te voelen.

Aphrodisias

Aphrodisias is een van de best bewaarde antieke steden van Turkije, maar wordt opvallend weinig bezocht. De stad was gewijd aan Aphrodite, de godin van de liefde. Je vindt er indrukwekkende resten van een tempel, een theater, een agora, badhuizen en de monumentale toegangspoort: de tetrapylon.

Het enorme stadion is een van de best bewaarde uit de oudheid. Ondanks de omvang en kwaliteit van de ruïnes is het er opvallend rustig. Geen bussen vol toeristen, geen drukte. Je hebt hier de ruimte om alles in je op te nemen. Aphrodisias ligt wat afgelegen, maar is een aanrader voor liefhebbers van de klassieke oudheid die de massa liever vermijden.

Xanthos & Letoon

Xanthos was ooit de hoofdstad van Lycië en ligt op een heuvel met uitzicht over de omliggende vallei. De stad speelde een belangrijke rol in de oudheid, met invloeden van zowel de Lycische als Romeinse cultuur. Je vindt er onder andere een theater, sarcofagen en pilaren met inscripties.

Letoon, iets verderop, was het religieuze centrum en gewijd aan de godin Leto en haar kinderen Apollo en Artemis. De sfeer is er rustig en authentiek. Samen bieden Xanthos & Letoon een fascinerende inkijk in de Lycische beschaving, ver van de drukte aan de Turkse zuidkust.

Patara

Patara ligt verscholen in een duinlandschap aan de Lycische kust en was ooit een belangrijke havenstad in het Romeinse rijk. Je wandelt er tussen indrukwekkende ruïnes zoals een theater, stadspoorten, een zuilengalerij en het gerestaureerde parlementsgebouw.

De locatie is uniek: tussen de ruïnes hoor je de zee al ruisen. Patara ligt namelijk op loopafstand van een lang, ongerept zandstrand. Daardoor is dit een ideale plek om cultuur en natuur te combineren. Ondanks de rijke geschiedenis is het er vaak rustig, zeker buiten het hoogseizoen. Patara is een van de verborgen parels van Zuidwest-Turkije.

Çatalhöyük

Çatalhöyük is een van de oudste nederzettingen ter wereld, met een geschiedenis die teruggaat tot ca. 7500 v.Chr. Deze prehistorische stad bestond uit huizen zonder straten: bewoners liepen over de daken en daalden via ladders hun woning in.

De opgravingen tonen muurschilderingen, godinnenbeeldjes en resten van een vroege stedelijke samenleving. Hoewel er weinig groots te zien is, is de historische betekenis enorm. Ter plaatse is een bezoekerscentrum met maquettes en uitleg. Çatalhöyük ligt bij Konya en is vooral interessant voor wie gefascineerd is door het ontstaan van menselijke beschaving.

Pedasa

Net buiten Bodrum ligt Pedasa, een van de weinige archeologische plekken in de regio waar je nauwelijks andere bezoekers tegenkomt. Deze oude Karische stad werd ooit bewoond door Lelegiërs en Cariërs. Tegenwoordig wandel je in alle rust tussen overblijfselen van stadsmuren, torens en tombes, verscholen tussen de groene heuvels.

Wat Pedasa bijzonder maakt, is de sfeer: geen drukte, geen entree, alleen natuur en stilte. Je kunt hier echt even ontsnappen aan de hectiek van Bodrum. De site ligt op een heuvel en is via een korte wandeling bereikbaar. Voor reizigers die houden van onbekende plekken met een historisch verhaal is dit een perfecte tussenstop.

Wandelen tussen ruïnes en stilte bij het vergeten Pedasa.