Weimar, de cultuurstad van Duitsland

De geschiedenis van Weimar gaat terug naar 899 toen de stad voor het eerst werd vermeld. In de 14e eeuw maakte hertog Johan Frederik de Grootmoedige het tot residentie van het hertogdom Saksen-Weimar, wat het tot 1918 zou blijven. Martin Luther bezocht de stad in de 16e eeuw meerdere malen en sprak hier met het hof van zijn heersers over de voortgang van de Reformatie. Vooral in de 18e eeuw kende de stad een bloeiperiode onder het regentschap van hertogin Anna Amalia en de heerschap van haar zoon Carl August. Beroemde mensen zoals Johann Wolfgang von Goethe en Friedrich Schiller woonden en werkten in Weimar. Zo werd de stad een intellectueel centrum met internationale uitstraling en in die periode ontstond ook Weimarer Klassik. In de 19e eeuw werd de stad een centrum van de muzikale avantgarde en er wordt een moderne kunstacademie gesticht. Met dank aan onder meer de Nederlandse Sophie van Oranje Nassau wordt ook het Goethe-und-Schiller-Archiv opgericht.

Weimarrepubliek

Toen de Eerste Wereldoorlog eind 1918 tegen het einde liep, stortte het Duitse Keizerrijk in. Een jaar later werd in Weimar de grondwet geschreven van de eerste Duitse democratie en ontstond de Weimarrepubliek. Dit was de periode dat de basis werd gelegd voor modern design en architectuur van de stroming Bauhaus. Lang bleef de Weimarrepubliek niet bestaan. Al vanaf het start had de Weimarrepubliek grote problemen. Vanwege de culturele betekenis kreeg de stad speciale aandacht van Adolf Hitler en daarmee kwam er een einde aan het democratische experiment. Toen  Hitler in 1933 de macht greep, wilde hij het stadsbeeld drastisch veranderen. Slechts enkele delen van zijn plannen zijn daadwerkelijk uitgevoerd.  In 1949 werd Weimar deel van de DDR. Niet lang na de val van de Muur werd Weimar uitgeroepen tot de culturele hoofdstad van Europa en ook kwam de stad op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO te staan.

Johann Wolfgang von Goethe was één van de belangrijkste inwoners van Weimar. Hij leefde van 1749 tot 1832 en was een beroemde Duitse schrijver. Maar hij schreef niet alleen literatuur, hij was daarnaast ook filosoof, wetenschapper en politicus. Op uitnodiging van Karel August, de hertog van Saksen-Weimar-Eisenach, verhuisde hij in 1775 naar Weimar, waar hij de rest van zijn leven bleef wonen. Hij schreef hier onder meer ‘Aus meinem Leben, Dichting und Wahrheit’ en zijn meesterwerk ‘Faust’. Daarnaast trad Goethe in politieke dienst van de hertog waarbij hij de financiën beheerde en zich bezighield met de mijn- en wegenbouw, het leger en het hoftheater. Goethe raakte bevriend met de Duitse schrijver Friedrich Schiller. Samen waren zij verantwoordelijk voor de stijl ‘Weimarer Klassik’. Op 82 jarige leeftijd overleed Goethe in 1832. Hij had een enorme invloed op de Duitse taal en cultuur en hij was een inspiratiebron voor veel schrijvers, kunstenaars en wetenschappers.

Goethe’s residentie

Johann Wolfgang von Goethe woonde bijna 50 jaar in het huis aan de Frauenplan. Eerst als pachter, later was hij de eigenaar van dit barokke huis. Hij renoveerde het huis meerdere malen, richtte het huis volledig in en installeerde hier zijn collecties. Dit was de plek waar hij werkte. De meubels en accessoires uit de laatste jaren van zijn leven zijn grotendeels bewaard gebleven. Na de dood van Goethe’s laatste kleinzoon Walther, werd het historische huis een museum. Bezoekers kunnen een kijkje nemen hoe één van Duitslands belangrijkste personen woonde en werkte. 18 kamers zijn opengesteld voor het publiek. In alle kamers zie je tal van originele meubels. Hoogtepunt is de studeerkamer met authentieke meubels en Goethe’s privébibliotheek. Ook de tuin, die hij samen met zijn vrouw Christiane Vulpius onderhield, is prachtig. Het beste kun je het museum bezoeken met een audio-tour.

Goethe’s tuinhuis

Het eerste huis van Goethe in Weimar is te vinden in het Park an der Ilm. Enkele maanden na zijn komst in Weimar kocht hij dit huis met de omliggende tuin. Hier woonde en werkte Goethe tot zijn verhuizing naar de Frauenplan. Direct nadat hij het huis kocht, repareerde hij het huis en richtte hij de tuin opnieuw in met een moestuin en boomgaarden. Een groot deel van zijn literaire werken zijn hier geschreven. Al snel werd het huis te klein voor het bezoek dat hij ontving, waarna hij dus naar een groter huis vershuide. Na zijn dood werd het tuinhuis een soort bedevaartsoord voor bewonderaars van Goethe. Sinds 1886 is het toegankelijk om te bezoeken. Je kunt hier de keuken en eetkamer op de begane grond bewonderen, evenals de vier kamers op de bovenverdieping. Het meubilair is origineel en je kunt er foto’s, tekeningen, manuscripten en andere voorwerpen van Goethe zien.

Goethe en Schiller archief

Het oudste literaire archief van Duitsland is te vinden in Weimar. In het archief worden testamenten van schrijvers, geleerden, filosofen, componisten en kunstenaars bewaard. Groothertogin Sophie van Sachsen-Weimar-Eisenach, een Nederlandse prinses van Oranje-Nassau, liet het Goethe- en Schiller archief oprichten om de manuscripten van Goethe en Schiller te bewaren. Het archief is inmiddels flink uitgebreid en de collectie wordt voortdurend uitgebreid.

Weimar en Bauhaus zijn aan elkaar verbonden. De designschool werd in 1919 gesticht door Walter Gropius en stond bekend om het experimentele gebruik van vormen en kleuren, architectuur en het ontwerpen van technische en esthetische producten. Studenten konden experimenteren met vormen en kleuren en kunst in het dagelijks leven integreren. Zo ontstond er een unieke stroming of beweging. Het Bauhaus moest Weimar uiteindelijk verlaten in 1925. De school verhuisde naar Dessau en later nog naar Berlijn. Met de Tweede Wereldoorlog op komst kwam er een einde aan de stroming in 1933.

Bauhaus Museum

Maar wat is Bauhaus precies? Hiervoor kun je een bezoek brengen aan het Bauhaus Museum. In het museum kun je meer te weten komen over het ontstaan en de korte geschiedenis van de stroming. De tentoonstelling toont een overzicht van enkele belangrijke Bauhaus verzamelingen ter wereld.

Bauhaus University

Henry van der Velde bouwde aan het begin van de vorige eeuw twee gebouwen waar de designschool in gevestigd was. Beide gebouwen waren voor die periode revolutionair qua architectuur. Tegenwoordig is de Bauhaus University hier gevestigd. Deze universiteit heeft niets meer te maken met de Bauhaus stroming. Studenten van de universiteit geven hier rondleidingen en geven je meer informatie over Bauhaus. Er is nog een mogelijkheid om het Haus am Horn te bezoeken, het enige huis in Weimar met Bauhaus architectuur.

Anna Amalia was de moeder van hertog Carl August. Ze liet in de 18e eeuw het Grünes Schloss ombouwen tot een bibliotheek. Er ontstond een prachtige bibliotheekzaal in rococostijl en het werd één van de beroemdste bibliotheken van Duitsland. In de Rococozaal staan ongeveer 1 miljoen boeken, verdeeld in 52 boekenkasten. Bezoekers kunnen de boeken ‘lenen’ en bekijken in de studiezaal. In september 2004 werd de bibliotheek getroffen door een brand. Zo’n tienduizend boeken van onschatbare waarde werden vernietigd. Met dank aan donaties en giften kon de bibliotheek worden herbouwd en de beschadigde boeken gerestaureerd.

Weimar heeft nog meer musea. Het Wittumspalais is de voormalige woning van hertogin Anna Amalia en toegankelijk voor publiek. Friedrich Schiller was een Duitse schrijver, dichter en filosoof. Hij woonde de laatste drie jaar van zijn leven in Weimar. Zijn oude woning is tegenwoordig een museum gewijd aan zijn leven. Franz Liszt was een Hongaarse klassieke componist. Hij woonde aan de westzijde van het Park an der Alm. Je kunt zijn voormalige woning en werkruimte bewonderen. Het Museum Neues Weimar was voorheen het Grand Ducal Museum, één van de eerste musea in Duitsland. De tentoonstelling toont werken van het Realisme, Impressionisme en Art Nouveau. In het Stadtmuseum kun je meer te weten komen over de oprichting van de Weimarer Republiek en de stad. Het Huis van Weimar Republiek is volledig gewijd aan de eerste democratie in Duitsland.

Weimar is niet alleen maar musea. Het is ook een mooie stad om te genieten van mooie architectuur, leuke straatjes en om te wandelen tussen het groen. Je kunt het compacte centrum goed te voet verkennen. Bewonder de fraaie gebouwen op de Markt. Op dit plein zie je onder meer het historische stadhuis, maar bekijk ook de fraaie gevel van het Tourist Information. Het middelpunt op de Platz der Demokratie is het beeld van Carl August, maar ook een buste van Johann Sebastian Bach moet benoemd worden. Wandel eens door de Seifengasse richting Frauenplan, bekijk het Stadtschloss, de St. Peter & Paul kerk en het Deutsches Nationaltheater. Wil je de stad even ontvluchten? Duik dan in één van de vele parken die Weimar rijk is. Met 48 hectare is het Park an der Ilm een heerlijke plek om de natuur in te duiken. Dit park ligt aan de rand van de oude stad en is mede door Goethe aangelegd als Engels landschapspark. In het park vind je een kunstmatige ruïne en de restanten van het Tempelherrenhaus. Het historische kerkhof is ook aangelegd als een park. Hier liggen enkele beroemde mensen begraven en je kunt er de grafkisten van Goethe en Schiller bewonderen. Ze liggen op de hertogelijke grafkelder. Een ander bijzonder bouwwerk op de begraafplaats is de Russisch-orthodoxe kapel.

Het Slot Belvedere staat ten zuiden van Weimar. Hertog Ernst August liet deze barokke zomerresidentie bouwen tussen 1724 en 1748, inclusief een oranjerie, lusttuin en doolhof. De totale oppervlakte van de Belvedere park bedraagt maar liefst 43 hectare. Na de dood van Ernst August in 1748 raakte het park in de vergetelheid, tot hertogin Anna Amalia de oorspronkelijke betekenis van het park terugbracht. De botanische tuin bestaat uit zo’n 8000 binnen- en buitenlandse plantensoorten. Je kunt de orangerie en de tuinen bezichtigen. Daarnaast is het een heerlijk gebied om een wandeling te maken.

Net buiten Weimar vonden gedurende de Tweede Wereldoorlog afschuwelijke dingen plaats. Op de Ettersberg werd in 1937 door de nazi’s het concentratiekamp Buchenwald opgericht. Het kamp lag beschut op de met bossen begroeide heuvel en daardoor afgeschermd van de buitenwereld. Al snel werd Buchenwald een van de grootste concentratiekampen van Duitsland en werd het berucht. Tijdens de oorlog werden hier zo’n 240.000 mensen gevangen gehouden, waarvan er volgens archieven ruim 34.000 stierven. Men schat echter dat dit aantal veel hoger ligt.

Een bezoek aan de Gedenkstätte Buchenwald is uiterst indrukwekkend. Ondanks dat een groot deel van het concentratiekamp is afgebroken zijn er nog genoeg sporen van de oorlog te zien. Op het terrein van het voormalige kamp kun je barakken, de wachttoren, het crematorium, de wapenkamer en het desinfecteergebouw, het station, de SS-vetrekken, de steengroeve en begraafplaatsen bezoeken. Ook zijn er vier permanente tentoonstellingen die meer informatie geven over de gruwelijkheden die hier plaatsvonden.

Buiten het kamp staat het Mahnmal met de enorme klokkentoren. Het monument is van verre al te zien. Naast het monument is er de Straat der Naties. Hier wordt een vermelding gemaakt van alle nationaliteiten die zijn gestorven in het kamp. En verder is er een beeldengroep die het verzet in Buchenwald uitbeeldt.

Als je in Weimar bent, breng dan ook zeker een bezoek aan Erfurt. De hoofdstad van Thüringen heeft een prachtige binnenstad met talloze bezienswaardigheden.

Disclaimer: Mijn bezoek aan Weimar is tot stand gekomen in samenwerking met Erfurt Tourismus. Alles wat je in dit artikel leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.