Hoogtepunten van Erfurt, hoofdstad van Thüringen

Een goed startpunt om je ontdekkingstocht door Erfurt te beginnen is de Domplatz. Twee kerken, de St. Mariendom en de St. Severikerk, domineren dit plein. Op de Domplatz leidt een trap met 70 treden leidt naar de Domberg waar beide kerken pal naast elkaar gebouwd zijn. Bisschop Bonifatius liet op de Domberg in 742 een kerk bouwen. De kerk was in de 8e eeuw een korte periode de bisschopszetel. Op deze plaats werd later de Dom gebouwd. De dom lijkt in eerste instantie niet direct op een kerk, maar een huis met een toren. Het is het oudste en belangrijkste kerkgebouw in Erfurt. In de middelste toren bevindt zich de grootste vrij bewegende middeleeuwse klok ter wereld, genaamd de ‘Gloriasa’. De St. Severikerk is een gotische hallenkerk met vijf schepen. Beide kerken zijn een bezoek waard. De Domplatz is jaarlijks het toneel van de DomStufen-Festspiele waarbij de trappen als toneelstuk dienen van theatervoorstellingen.

De St. Mariendom en de St. Severikerk zijn niet de enige kerken in Erfurt. In totaal vind je maar liefst 23 kerken in de binnenstad van Erfurt. Buiten het centrum vind je er nog veel meer. Niet voor niets wordt de stad ook het ‘Rome van het noorden’ genoemd. De binnenstad staat vol met religieuze bouwwerken. Erfurt heeft een grote rol gespeeld in de reformatie en veel religieuze bouwwerken zijn verbonden met beroemde namen uit de Duitse geschiedenis. Denk hierbij aan Martin Luther, Elisabeth van Thüringen en Johann Sebastian Bach. Erfurt werd de thuisbasis van de nog jonge Luther. Hij studeerde in de oudste universiteit van de stad af als doctorandus. Nadat hij een zware onweersbui overleefde, trad hij toe tot het Augustijner klooster. In de kathedraal werd hij tot priester gewijd. Hij verliet Erfurt, maar keerde later terug om te prediken in verschillende kerken in de stad. Zeven generaties van de familie Bach leefden ook in Erfurt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog leed de stad nauwelijks schade, maar de Barfüsserkirche werd door bombardementen in 1944 vernietigd. Tegenwoordig is de ruïne een museum.

Wanneer je op de Domplatz omhoog kijkt, zal de Citadel Petersberg direct opvallen. Deze citadel is één van de best bewaarde barokke forten in een Europese stad. Tussen 1665 en 1707 werd er in opdracht van het Keurvorstendom Mainz begonnen met de bouw van de citadel. Bovenop de heuvel stond al sinds de 11e eeuw een benedictijns klooster. De Citadel Petersberg werd beschouwd als de modernste fortificatie gedurende de 17e en 19e eeuw. De citadel raakte in het DDR-tijdperk in de vergetelheid, pas in de jaren ‘90 werden er restauratiewerkzaamheden uitgevoerd. Met dank aan de BUGA in 2021 werd de citadel verder gerestaureerd en kunnen bezoekers de meeste delen van de citadel bezoeken. Er zijn verschillende tentoonstellingen. Via interactieve installaties kun je meer te weten komen over de geschiedenis van de citadel en de stad. Samen met een gids is het mogelijk om door de Horchgänge (luisterpassages) te wandelen. Deze gangen waren bedoeld om de vesting te beschermen tegen indringers. Uiteraard kun je de citadel ook bezoeken om gewoon langs de verstevigde muren wandelen om te genieten van een mooi uitzicht op de stad.

De Krämerbrücke behoort tot één van de meest iconische bezienswaardigheden van Erfurt. Bijzonder is dat de brug volledig met huizen bebouwd is. Het is zelfs de langste met huizen bebouwde brug van Europa. In totaal is de brug 19 meter breed en 125 meter lang. De brug maakte deel uit van de Via Regia, een middeleeuwse handels- en pelgrimsroute. Oorspronkelijk was de brug een houten brug. Handelaren hadden hier hun kraampjes opgezet om hun goederen te verkopen. Omdat de brug meerdere malen door brand werd verwoest, werd er een stenen brug gebouwd. Later werden er huizen op de brug gebouwd zodat de handelaren direct op de brug konden wonen en hun waren konden verkopen. Oorspronkelijk waren er over de gehele brug zo’n 62 smalle huisjes gebouwd, maar deze werden later voor een groot deel samengevoegd. Tegenwoordig telt de Krämerbrücke 32 huizen. De huisjes zijn tegenwoordig galerijen en kleine winkeltjes. Zo kun je er onder meer Thüringse blauwdruk stoffen, handgeschilderde keramiek, glas uit Lauscha, houtsnijwerk en sieraden kopen. Het is mogelijk om de toren van de Aegidienkirche te beklimmen voor een mooi uitzicht over de brug en stad. Jaarlijks vindt op de brug het Krämerbrückefest plaats om de cultuur van de middeleeuwen te vieren.

De Duitse schrijver Arnold Zweig omschreef de binnenstad van Erfurt als het ‘prentenboek van de Duitse geschiedenis’. Wanneer je door de stad loopt zul je een mengelmoes van verschillende bouwstijlen zien. Statige huizen, kleurrijke vakwerkhuizen, gotische kerken, prachtige pleinen. Overal waar je kijkt zie je fraaie oude gebouwen die goed bewaard zijn gebleven. Uniek is niet alleen de Krämerbrücke met een lange rij woningen op de brug. Indrukwekkend is ook het neogotische stadhuis met zijn talrijke muurschilderingen. Op de Fischmarkt staan de herenhuizen ‘Zum Breiten Herd’ en ‘Zum Roten Ochsen’ uit de Renaissance. Het postkantoor en het voormalige warenhuis ‘Römischer Kaiser’ op de Anger zijn weer gebouwd in een Jugendstil stijl. Rondom de Domplatz zie je weer prachtige vakwerkhuizen. Wanneer je goed om je heen kijkt, zul je heel wat verschillende bouwstijlen zien met prachtige details.

Erfurt mag dan wel de grootste stad van Thüringen zijn, wanneer je de stad verkent voelt het niet alsof je in een grote stad bent. De binnenstad van Erfurt is niet heel groot en is prima te voet te verkennen. Je weet dat je in de binnenstad bent als je de rode straatnaamborden ziet. Buiten de binnenstad zijn deze straatnaamborden namelijk blauw. Rondom de Anger, Fischmarkt en Domplatz zul je de meeste drukte van de stad ervaren. Duik zeker eens in de kleinere, smalle straatjes. Bijvoorbeeld achter de Krämerbrücke bij het Dämmschen. Al snel lijkt het alsof je de drukte van de stad achter je laat en in een oase van rust terecht bent gekomen. In de smalle straatjes vind je tal van bezienswaardigheden.

Joden wonen al meer dan 1700 jaar in Duitsland, waarvan zo’n 900 jaar in de deelstaat Thüringen. Ook in Erfurt zijn er sporen te vinden van de eerste joodse gemeenschappen in de stad. De Oude Synangoge is hier een voorbeeld van. Al in het jaar 1100 ontstond hier een synagoge. Met de groeiende Joodse gemeenschap werd de synagoge flink uitgebreid. In de 14e eeuw werden de Joden echter verdreven, omdat zij de schuld kregen vanwege de pest. De synagoge werd gebruikt als een magazijn en werd gedeeltelijk verbouwd. Later werden er huizen rondom de synagoge gebouwd waardoor er nauwelijks nog iets zichtbaar van was. Pas na 1990 herontdekte men de synagoge en was men verbaasd over de staat van het gebouw. Sinds 2009 werd het als museum geopend. Je kunt hier onder meer de ‘schat van Erfurt’ bewonderen. Tijdens bouwwerkzaamheden stuitte men in 1998 op een verborgen bijzondere collectie van oude sieraden uit de 14e eeuw.

De Oude Synagoge is niet de enige synagoge van de stad. Toen de joden in de 19e eeuw langzaam terugkeerden naar Europa, bouwden ze de Kleine Synagoge. Deze werd al snel te klein, waardoor ze een grotere Synagoge bouwden. Deze werd nog voor de Tweede Wereldoorlog vernietigd. Omdat de Kleine Synagoge gebruikt werd als woonruimte, heeft dit gebouw de Tweede Wereldoorlog weten te overleven. Tijdens de DDR-periode verhuisden veel Joden opnieuw naar Erfurt en bouwden ze de Neue Synagoge. Dit is de enige synagoge die in Oost-Duitsland werd gebouwd. In 2007 werd er achter de Krämerbrücke aan de oevers van de Gera ook een middeleeuwse Mikwe gevonden, een belangrijk reinigingsritueel in het jodendom.

Een minder stuk fraaie geschiedenis, vind je net buiten het centrum. Erinnerungsort Topf & Sohne. Dit bedrijf ontwikkelde en bouwde tussen 1939 en 1945 de verbrandingsovens voor de concentratiekampen van de SS, waaronder de gaskamers van Auschwitz-Birkenau. Op de locatie van de voormalige fabriek is tegenwoordig een gedenkplaats en tentoonstelling te vinden. Op de derde etage van het voormalige administratiegebouw is een permanente tentoonstelling te zien over de geschiedenis van de fabriek. De tentoonstelling bestaat uit oude foto’s, bouwtekeningen en correspondentie met kampbewakers en SS’ers. Op de tweede etage is een wisselende tentoonstelling opgesteld. Je ziet bijvoorbeeld ascapsules en kledingresten van het voormalige concentratiekamp Buchenwald. Dit voormalige concentratiekamp ligt niet ver van Erfurt en is ook een bezoek waard. Een ander concentratiekamp in de buurt is het Mittelbau-Dora.

De Gedenk- und Bildungsstätte Andreasstraße is een voormalige Stasi gevangenis en tegenwoordig een monument ter nagedachtenis van de politieke gevangenen. Al in de 19e eeuw diende het gebouw met de kenmerkende rode bakstenen als gevangenis. In 1933 werden er al politieke gevangenen vastgehouden. Tijdens de DDR-periode trok de Stasi in het gebouw en al snel werd de term ‘Andreasstrasse berucht’. Tot aan het einde van de DDR werden hier meer dan 5000 politieke gevangenen vastgehouden. Toen de val van de Berlijnse Muur probeerde de Stasi alle documenten te vernietigen. Enkele moedige mensen wisten het gebouw te bezetten op 4 december 1889. Zij konden voorkomen dat de Stasi bewijsmateriaal van mensenrechtenschendingen kon vernietigen. Sinds 2012 is de voormalige gevangenis ingericht als gedenkplaats. Er is een permanente tentoonstelling waar onderdrukking en bezetting worden getoond. Bezoekers kunnen hier meer te weten komen over de Stasi, het leven van de DDR-burgers en de gevangenen en van de bezetting van het gebouw. Een audio tour is zeker aan te raden.

Er zijn overigens nog meer interessante musea in Erfurt. In het Stadtmuseum ervaar je meer over de geschiedenis van de stad. Het Angermuseum is het kunstmuseum van de stad. En verder is er nog een Thüringer folkloremuseum, het Margarathe-Reichhardt-Huis, Kunsthalle, Naturkundemuseum en de DDR-Ausstellung DEUDERA.

Erfurt staat ook bekend als de ‘bloemenstad’. De geschiedenis hiervan gaat al terug naar de middeleeuwen toen de blauwe verfwede de stad welvaart bracht. Op de Krämerbrücke kun je nog altijd een winkeltje vinden met Erfurter blau. In de 18e eeuw werd het Egapark opgericht door Christian Reichart. Hier werden tuintentoonstellingen gehouden die bezoekers over de gehele wereld trok. Ook tijdens de DDR-periode was het Egapark een belangrijk tuinmonument. Tijdens het DDR-tijdperk ontwierp landschapsarchitect Reinhold Lingner het park zoals deze grotendeels nu nog te zien is, met een DDR-modernisme uit de jaren ‘60 en ‘70. Toen de Bundesgartenschau 2021 in Erfurt plaatsvond, werd het park nog verder verfraaid. In het park vind je talloze planten en tuinen in verschillende thema’s. Er is een tuinbouwmuseum, binnen zijn er verschillende tuintentoonstellingen en ook voor kinderen is er volop te beleven. De mooiste periode om het Egapark te bezichtigen is natuurlijk wanneer de bloemen in bloei staan.

Hoe kun je een rondwandeling door de binnenstad van Erfurt ook leuk maken voor kleine kinderen? Erfurt heeft er een leuke oplossing voor gevonden. Verdeeld over de binnenstad kun je namelijk op zoek gaan naar bekende figuren van kinderprogramma’s. In totaal zijn er 13 verschillende beelden, van 17 bekende figuren. Nou ja, bekend. Je moet natuurlijk wel de kinderprogramma’s van Duitsland kennen. Zo kun je bijvoorbeeld Unser Sandmännchen, Pittiplatsch, Tigerente, Maus en Elefant in de stad gaan zoeken. Misschien ken je deze figuren helemaal niet, maar de leuke beelden nodigen zeker uit voor een leuke foto. En eerlijk, het is niet alleen leuk voor kinderen! Bij de Tourismusinformation op de Benediktplatz kun je een map krijgen met de exacte posities van alle figuren.

Breng Erfurt ook zeker eens een bezoek in de wintermaanden. De kerstmarkt van Erfurt wordt namelijk gezien als één van de mooiste van heel Duitsland. Zodra de kerstmarkt geopend wordt, is de gehele stad al direct in een kerststemming. De gevels van de huizen zijn versierd en zodra de avond valt wordt de gehele binnenstad verlicht. Erfurt telt meerdere kerstmarkten, maar de grootste en de mooiste is te vinden op de Domplatz. Een prachtig decor met de Dom en Severikirche op de achtergrond. In de ruim 200 kraampjes worden allerlei leuke kerstspullen en lekkernijen verkocht. Verder wordt de Domplatz versierd met een gigantische kerstboom, een Weihnachtspyramide, een kerststal met levensgrote figuren en enorme Adventskrans. Ook op de Willy-Brandt-Platz, Luthermarkt, Fischmarkt en Wenigemarkt zijn kerstmarkten te vinden. En wie weet vind je in de smalle straatjes en binnenplaatsen ook nog enkele gezellige kleinere kerstmarkten.

Thüringen staat bekend om veel traditionele gerechten, waaronder de Thüringen Bratwurst. Op veel plekken zie je deze braadworst op het menu staan, maar je kunt ze ook op straat bestellen in een broodje met zuurkool en mosterd. De Thüringer Klöse kent ook een lange traditie. Deze knoedels worden vaak gegeten met rode kool en een stuk vlees, bijvoorbeeld runderrollade. In het centrum vind je volop restaurants waar je de Thüringse keuken kunt uitproberen. Enkele suggesties zijn Zum Naumburgischen Keller, Zum Goldenen Schwan, Faustus, Pier 37, Köstritzer Zum güldenen Rade of Wirtshaus Christoffel. Om zeker te zijn van een plekje is vooraf reserveren aan te raden.

Op de Krämerbrücke kan ik een bezoek aan Goldhelm aanraden. Niet alleen vindt je hier het lekkerste ijs van de stad, maar ook heerlijke chocolade.

Naast Erfurt is er in de omgeving nog voldoende te ontdekken. Eisenach, Weimar (in de buurt ligt ook het voormalige concentratiekamp Buchenwald), Gotha en Jena zijn andere interessante steden in Thüringen. Daarnaast kun je ook de natuur induiken bij het Thüringer Wald of het Nationalpark Hainich. Een bezoek aan Thüringen is niet compleet zonder een bezoek aan het Wartburg kasteel.