Parque Nacional Pali-Aike: vulkanisch landschap in het zuiden van Chili

Parque Nacional Pali-Aike ligt in de regio Magallanes, op ongeveer 200 kilometer ten noordoosten van Punta Arenas en vlakbij de grens met Argentinië. Het park werd opgericht op 23 oktober 1970 en beslaat ruim 5.000 hectare. De naam is afkomstig van de oorspronkelijke Aónikenk-bevolking en betekent zoveel als ‘verlaten land’ of ‘land van de duivel’. Een passende benaming voor dit ruige gebied.

Het landschap bestaat grotendeels uit een uitgestrekt vulkanisch veld. In dit gebied hebben zich meerdere erupties voorgedaan. De oudste eruptie was rond de drie miljoen en één miljoen jaar geleden. Zo’n 170.000 jaar geleden ontstond de krater van Pali-Aike. De meest recente uitbarstingen waren 16.000 en 10.000 jaar geleden, die onder meer de Morada del Diablo vormden. De lava bestaat zowel uit gladde pahoehoe-stromen als uit de ruige aa-lava, termen die hun oorsprong vinden op Hawaï.

Het park is onderdeel van de Magellaanse steppe, een droog en winderig ecosysteem dat verder nauwelijks beschermd wordt in Chili. Juist daardoor is Pali-Aike van grote waarde voor zowel geologen als biologen en archeologen. Het gebied maakt deel uit van het UNESCO-biosfeerreservaat waar ook Torres del Paine onder valt. In tegenstelling tot het beroemde Parque Nacional Torres del Paine tref je hier nauwelijks andere toeristen.

Parque Nacional Pali-Aike is volledig gevormd door vulkanische activiteit, en dat zie je overal terug. Uitgestrekte lavavelden, zwarte basaltrotsen en kraters bepalen het landschap en geven het een buitenaards karakter. Mineralen kleuren de rotsen rood, geel en groen, waardoor je steeds nieuwe tinten ontdekt tijdens een wandeling.

De Crater Morada del Diablo is een van de meest indrukwekkende plekken. Dit is een enorme krater die je vanaf een uitzichtplatform kunt bewonderen. Niet ver daarvandaan liggen de Pozos del Diablo, kegelvormige kraters die vanuit verschillende hoeken te bekijken zijn. Bij Laguna Ana leeft een groep flamingo’s en andere watervogels, terwijl Cueva Pali-Aike van archeologisch belang is. In deze grot zijn in 1930 resten gevonden van prehistorische bewoners en uitgestorven diersoorten, wat de plek tot een Nationaal Monument maakt.

Wie dieper het park in trekt, wandelt letterlijk door lavavelden die doen denken aan een maanlandschap. Hoewel het hier heel rustig is, kan ik niet bepaald zeggen dat het stil is.

Je kunt het park het beste te voet verkennen. Er zijn drie officiële wandelroutes die je naar de mooiste plekken brengen. De startpunten zijn aangegeven met borden en bij elke trail is een kleine parkeerplaats. De routes zelf zijn goed bewegwijzerd met pijlen en gekleurde paaltjes, waardoor je ze zonder moeite kunt volgen. Tijdens mijn bezoek wandelde ik de Morada del Diablo – Pozo del Diablo Trail en de korte Cueva Pali-Aike Trail.

Sendero Geológico (7,5 km, ca. 2,5 uur)

Als je maar één wandeling in Pali-Aike wilt maken, kies dan voor deze. Het pad voert je dwars door het vulkanische landschap en langs twee indrukwekkende kraters. De Morada del Diablo is immens groot en vanaf een platform fantastisch om te zien. De Pozo del Diablo is kegelvormig en vanaf meerdere uitzichtpunten te bewonderen.

Onderweg kom je daarnaast ook langs kleinere vulkanische structuren, zoals oude maares (vlakke explosiekraters) en een jongere vulkaankegel met bijbehorende lavastroom. Ze geven goed weer hoe actief dit gebied in verschillende tijdperken is geweest. Ik vond deze wandeling het hoogtepunt van mijn bezoek aan Pali-Aike. Bij de Pozo del Diablo waaide het zo hard dat ik me moest vasthouden om niet omvergeblazen te worden. De wind is in heel Patagonië sterk, maar in dit gebied was het echt extreem.

Circuito Étnico Cultural (650 m, ca. 30 minuten)

Deze korte trail combineert natuur, geologie en cultuur. Je loopt langs de Cueva Pali-Aike, een grot die deels toegankelijk is en waar archeologen sporen van menselijke bewoning vonden die meer dan 11.000 jaar oud zijn. De grot is uitgeroepen tot Nationaal Monument en geeft een beeld van hoe de eerste bewoners van Patagonië hier leefden.

Langs de route staan meerdere informatiepanelen die uitleg geven over de Aónikenk, de oorspronkelijke nomadische jagers van dit gebied. Ze vertellen over hun familiestructuur, het gebruik van werktuigen zoals boleadoras en pijl en boog, en hoe ze zich aanpasten aan de kou, wind en droogte van de steppe. Halverwege bereik je de Mirador Nau, een uitzichtpunt bovenop een vulkanische formatie. Vanaf hier heb je een fraai panorama over de lavavelden en de omliggende steppe.

Laguna Ana – Cueva Pali-Aike Trail (17 km retour, ca. 4 uur)

Deze lange route verbindt de lagune met de beroemde grot. Bij Laguna Ana kun je vaak flamingo’s zien die voedsel zoeken in het ondiepe water, terwijl guanaco’s je vanaf de heuvels in de gaten houden. Tijdens mijn bezoek waaide het er zo hard dat de tranen me in de ogen sprongen, maar de stilte en de uitgestrektheid maakten veel indruk. De wandeling eindigt bij de grot waar archeologen de oudste menselijke sporen van Patagonië ontdekten. Omdat deze trail een lange ‘heen en terug’-route is, heb ik deze zelf niet gelopen. Wel heb ik een korte stop gemaakt bij Laguna Ana.

Op het eerste gezicht lijkt Pali-Aike kaal en leeg, maar als je beter kijkt ontdek je dat de steppe vol leven zit. De Magellaanse steppe is hier de dominante vegetatie. Tussen de harde grassen, zoals het stekelige coirón (Festuca gracillima), groeien allerlei kruiden en kleine struiken.

Opvallende soorten zijn de mata negra, mata gris en mata amarilla, drie struiken die elk hun eigen kleur en karakter aan het landschap geven. Daarnaast vind je hier de paramela, die in de zomer zacht geurende bloemen draagt, en de murtilla en calafate (Magellan barberry), waarvan de bessen in de zomer rijp zijn en door dieren en mensen gegeten worden.

Wie goed oplet, ziet ook kleine maar opvallende bloemen zoals de Calceolaria uniflora, beter bekend als de Darwin’s slipper flower. Deze oranjegele bloem heeft de vorm van een klein schoentje en valt op door een wit “kussentje” in de kelk. Ze groeit laag bij de grond en is aangepast aan het harde klimaat van de Patagonische steppe.

Op de lavavelden en tussen de spleten in het gesteente hechten zich korstmossen en mossen, zoals Ramalina, Cetraria en Usnea. Ze groeien langzaam, maar zorgen er stukje bij beetje voor dat de harde lava wordt afgebroken en vruchtbare bodem ontstaat voor nieuwe planten. Zo ontwikkelt dit ruige gebied zich voortdurend, al gaat dat proces bijzonder traag.

Naast bijzondere planten en struiken leven er ook veel dieren in Pali-Aike. Guanaco’s lopen in groepen door de steppe en houden bezoekers nieuwsgierig in de gaten. Vossen laten zich regelmatig zien, net als gordeldieren en het Patagonische stinkdier. Ook de puma leeft in dit gebied, al is de kans om die te zien zeer klein.

De lagunes trekken veel vogels aan. Je kunt er flamingo’s spotten, maar ook coscoroba-zwanen en verschillende soorten eenden. Op de vlaktes lopen nandú’s, de Patagonische struisvogels. Roofvogels zijn er in overvloed: caracara’s, valken, chili-plevieren, bandurria’s (ibissen) en zelfs de zwartborstbuizerd en slechtvalk nestelen hier.

Zelf spotte ik tijdens mijn bezoek onder meer guanaco’s, een groep flamingo’s bij Laguna Ana, enkele caracara’s, een nieuwsgierige vos en een nandú. Tussen het vulkanische gesteente dook ook nog een opvallend goed gecamoufleerde salamander op (Liolaemus magellanicus), een hagedissoort die typisch is voor dit gebied. Het meest bijzondere moment was de ontmoeting met een vos. Tot mijn verbazing liet hij me tot op een paar meter naderen en ging zelfs rustig liggen alsof hij elk moment in slaap kon vallen.

In het park zelf zijn geen accommodaties. De meeste reizigers kiezen voor Punta Arenas, waar volop hotels en hostels te vinden zijn. Ook Río Gallegos in Argentinië of het kleine Cerro Sombrero kunnen opties zijn.

Dichterbij het park kun je terecht in Villa Punta Delgada, maar verwacht hier geen luxe. Tijdens mijn bezoek vond ik er slechts één hostel, dat meer deed denken aan een trailercomplex. We kregen een eenvoudige cabin met meerdere bedden, maar zonder sleutel of afsluitbare deur. Het geheel leek vooral bedoeld voor arbeiders en vrachtwagenchauffeurs die hier tijdelijk verblijven.

Toch bleek dit verblijf verrassend leuk. De eigenaresse sprak geen enkel woord Engels, maar nodigde ons uit om mee te eten in haar woonkamer, die ze voor de gelegenheid had omgetoverd tot restaurant. We kregen een stevige kom kippensoep, gevolgd door een ovenschotel met aardappelpuree en gehakt en als afsluiter een toetje met dulce de leche. Terwijl we aan tafel zaten, keken haar kinderen nieuwsgierig vanuit de woonkamer toe. Ondanks de eenvoud en de taalbarrière voelde het als een hartverwarmende ervaring.

Parque Nacional Pali-Aike ligt op zo’n 200 kilometer ten noordoosten van Punta Arenas, niet ver van de grensovergang Monte Aymond richting Argentinië. De rit vanuit Punta Arenas duurt ongeveer drie uur. Het grootste deel van de weg is geasfalteerd, maar het laatste stuk (ongeveer 30 kilometer) gaat over een onverharde weg.

De toegang tot het park bereik je via Ruta Internacional CH-255. Bij kilometer 168 neem je de afslag naar Punta Delgada (Villa O’Higgins) en volg je de onverharde weg naar de ingang. Een huurauto is de meest praktische optie, omdat er geen openbaar vervoer rechtstreeks naar het park rijdt. Wel kun je vanuit Punta Arenas een bus nemen naar Villa Punta Delgada, dat op zo’n 25 kilometer van de ingang ligt. Vanaf daar is het echter lastig om zonder eigen vervoer verder te reizen. Daarom is een huurauto handig of kies voor een georganiseerde dagtour vanuit Punta Arenas. Sommige touroperators vragen om een minimum aantal deelnemers om een trip te laten doorgaan.

Avontuurlijke reizigers kunnen ook gebruikmaken van de Ruta Y-405, een gravelroad die Pali-Aike direct met Puerto Natales verbindt. Daarmee bespaar je ongeveer 100 kilometer, maar deze weg wordt weinig bereden en je hebt voldoende benzine en een 4×4 nodig. Mocht er iets misgaan, dan kan hulp lang op zich laten wachten.

Parque Nacional Pali-Aike is geen park dat je toevallig tegenkomt, maar juist daarom past het zo goed in een roadtrip door het zuiden van Patagonië. Het onbekende vulkanische landschap vormt een sterk contrast met andere plekken in de regio, zoals Torres del Paine en Tierra del Fuego. Tijdens mijn reis combineerde ik Pali-Aike met meerdere nationale parken en bijzondere plekken in zowel Chili als Argentinië.