Ahrtal, de bestemming voor een wijnreis in Duitsland

In de zomer van 2021 kreeg grote delen van West-Europa te maken met extreem noodweer. In korte tijd viel er op sommige plekken tussen de 100 en 200 millimeter regen. Niet alleen Nederland, maar ook delen van België en Duitsland liepen onder water. In onder meer het Ahrtal en Bad Münstereifel veroorzaakte het noodweer een enorme ravage.

Het Ahrtal werd in de nacht van 14 op 15 juli het zwaarst getroffen. Een verwoestende vloedgolf trok door het dal en liet een spoor van vernieling achter. Bij de ramp kwamen 134 mensen om het leven. Zo’n 800 mensen raakten gewond en tientallen werden als vermist opgegeven. Duizenden inwoners verloren hun huis. Sommige woningen stonden tot de eerste verdieping onder water, andere werden compleet weggespoeld. Ook infrastructuur werd zwaar beschadigd: bruggen stortten in, wegen werden weggeslagen en de spoorlijn raakte buiten gebruik. De totale schade liep op tot ruim 30 miljard euro.

Na de ramp kwam de hulpverlening snel op gang. Tienduizenden vrijwilligers boden hulp bij het puinruimen en schoonmaken. Inzamelingsacties leverden miljoenen euro’s op. Twee jaar later is het Ahrtal nog niet volledig hersteld, maar het herstel verloopt gestaag. Veel dorpen ontvangen weer bezoekers en lokale wijnboeren staan klaar om hun gasten te verwelkomen.

Hoe zwaar de ramp ook is geweest, het leven in het Ahrtal gaat verder. De wederopbouw kost tijd en niet alles is hersteld, maar veel inwoners grijpen deze periode ook aan als een nieuw begin. Er zijn initiatieven ontstaan waarbij ondernemers samenwerken om de regio toekomstbestendig op te bouwen.

Het openbaar vervoer is nog niet overal hersteld en sommige dorpen zijn lastig bereikbaar. Ook zijn nog niet alle bruggen gerepareerd. Toch is er al veel mogelijk. Ongeveer 80% van de accommodaties heeft de deuren weer geopend en toeristen worden weer met open armen ontvangen.

Vlak na de ramp trokken ramptoeristen naar het dal. Nu mijden veel mensen de regio juist uit respect, of omdat ze denken dat een bezoek nog niet mogelijk is. Met de campagne ‘We AHR open’ wil de regio laten zien dat toeristen juist nodig zijn. Bezoekers helpen lokale ondernemers weer op gang en dragen bij aan het herstel. Ondanks de littekens van de ramp valt er nog altijd veel te ontdekken in het Ahrtal.

Het Ahrtal is de meest noordelijke én een van de kleinste wijnregio’s van Duitsland. Op de steile hellingen langs de rivier groeien vooral blauwe druivensoorten, zoals de Frühburgunder en Spätburgunder (pinot noir). Opvallend, want deze druiven hebben veel zon en warmte nodig. Dankzij een gunstig microklimaat lukt dat hier toch.

De ligging in het dal, beschut tussen rotswanden, zorgt voor weinig wind en veel zon. De bodem bestaat uit vulkanisch gesteente en leisteen, waardoor warmte goed wordt vastgehouden. Het klimaat lijkt in veel opzichten op dat van de Bourgogne.

De rode wijnen uit het Ahrtal zijn licht van kleur, ruiken naar donker fruit zoals kersen en bramen en hebben vaak kruidige tonen van anijs en kaneel. Ze staan bekend om hun zachte smaak en frisse zuren. Veel kenners adviseren om deze wijnen licht gekoeld te drinken.

Niet voor niets wordt het Ahrtal vaak het rode wijnparadijs van Duitsland genoemd.

Wijn proeven

Wijnliefhebbers opgelet: het Ahrtal ligt op slechts drie uur rijden van Utrecht. In de regio kun je verschillende wijnhuizen bezoeken, wijngaarden bekijken en natuurlijk de lokale wijnen proeven. Tijdens mijn reis bezocht ik onder meer Weingut Kloster Marienthal, Weingut Gebrüder Bertram, Weingut Nelles, Weingut Sermann en de Winzergenossenschaft Mayschoss-Altenahr (de oudste wijncoöperatie van Duitsland).

Zelf ben ik geen kenner, maar vond de beste wijnen bij Weingut Jean Stodden. Dit wijnhuis is wat mij betreft een echte aanrader. Je kunt ook terecht bij kleine familiebedrijven, waar je vaak verrassend goede wijnen proeft tegen een schappelijke prijs.

De meest bijzondere wijn die ik mocht proeven? Ahr 7. Dit is geen gewone wijn, maar een ‘delikat Wein’ gemaakt van Spätburgunder door zeven wijnboeren die zijn aangesloten bij het Verband Deutscher Prädikatsweingüter (VDP). Het resultaat lijkt op een lichte port en smaakte verrassend goed.

Het Ahrtal draait niet alleen om wijn. De regio is ook ideaal voor wandelaars en fietsers. Door het heuvelachtige landschap zijn er talloze routes uitgezet, variërend van ontspannen tot uitdagend. De bekendste wandelpaden zijn de Rotweinwanderweg, die langs de wijngaarden voert, en de AhrSteig, een route met mooie vergezichten over het dal. Fietsers kunnen de Ahr-Radweg volgen, een grotendeels vlakke route die langs de rivier loopt en geschikt is voor vrijwel iedereen.

Rotweinwanderweg: wandelen tussen de wijngaarden

Eén van de mooiste manieren om het Ahrtal te verkennen, is te voet via de Rotweinwanderweg. Dit wandelpad slingert dwars door de wijngaarden en is uitgegroeid tot een van de belangrijkste trekpleisters van de regio. In 2022 werd de route zelfs uitgeroepen tot de mooiste wandelroute van Duitsland.

De Rotweinwanderweg is 35,6 kilometer lang en loopt van Altenahr naar Bad Bodendorf. Je volgt de route eenvoudig via de witte bordjes met een rode druif. Hoewel het technisch mogelijk is om de route in één dag af te leggen, kiezen de meeste wandelaars ervoor om de tocht in twee of drie etappes te splitsen.

Onderweg wandel je langs leisteenrotsen en tussen uitgestrekte wijngaarden, met op veel plekken prachtig uitzicht over het dal. Tijdens de druivenoogst, eind augustus en begin september, is het extra bijzonder: je kunt dan wijnboeren aan het werk zien en verschillende wijnfeesten bezoeken. Houd er wel rekening mee dat het dan erg druk kan zijn. Wie in meer rust wil wandelen, kiest beter voor het voorjaar of de winter.

AhrSteig: uitdagend wandelen van bron tot monding

Naast de Rotweinwanderweg loopt er nog een bekende wandelroute door het Ahrtal: de AhrSteig. Deze langeafstandswandeling van 101 kilometer verbindt de bron van de Ahr bij Blankenheim met de plek waar de rivier bij Sinzig uitmondt in de Rijn. De route werd in 2012 geopend en is sindsdien uitgegroeid tot een populaire wandelbestemming.

De AhrSteig is zwaarder dan de meeste wandelroutes in de regio. Je maakt flink wat hoogtemeters, dus een goede conditie en stevige schoenen zijn aan te raden. De route is opgedeeld in zeven etappes en loopt langs rotsformaties, wijngaardterrassen, bosranden en schilderachtige dorpjes. Onderweg word je beloond met uitzichtpunten over het Ahrtal, de Eifel en het Rijnplateau.

Wandelaars kunnen gebruikmaken van speciale overnachtingsadressen die zijn aangesloten bij Qualitätsgastgeber Wanderbares Deutschland. Daarnaast kun je per etappe een stempel verzamelen in je wandelpas. Wie alle stempels compleet heeft, ontvangt een kleine beloning bij de VVV-kantoren langs de route.

Het Ahrtal bestaat niet uit grote steden, maar uit kleine stadjes en charmante dorpen met veel karakter. Elk plaatsje heeft zijn eigen sfeer en bezienswaardigheden.

Het Ahrtal begint bij Blankenheim in de Eifel, waar de rivier de Ahr ontspringt. In het historische centrum wandel je door smalle steegjes langs vakwerkhuizen en een burcht die hoog boven het dorp uittorent. Bad Neuenahr-Ahrweiler bestaat officieel uit twee delen, maar vormt samen het hart van de regio. Vooral Ahrweiler is een aanrader, met zijn middeleeuwse stadsmuren, kronkelende straatjes en goed bewaard vakwerkerfgoed. Het is een fijne plek om rond te dwalen of een terrasje te pakken. Bad Neuenahr ligt er direct naast en staat bekend als kuuroord. Hier vind je wellness, elegante hotels en een iets mondainere sfeer. Verder stroomafwaarts ligt Altenahr, een geliefde stop voor wandelaars en wijnliefhebbers. Ondanks de zware schade door de overstroming van 2021 is het dorp weer grotendeels opgebouwd. Je kunt er opnieuw overnachten, eten en genieten van de omliggende natuur.

Dokumentationsstätte Regierungsbunker

Tijdens de Koude Oorlog leefde de angst voor een atoomaanval tussen Oost en West. In West-Duitsland ontstond het plan om een schuilbunker te bouwen, waar de regering zich in geval van nood kon terugtrekken om het land te blijven besturen. In 1950 begon de zoektocht naar een geschikte plek.

Die werd gevonden bij Bad Neuenahr-Ahrweiler, waar een oude, nooit afgebouwde spoorlijn lag. In 1962 begon de bouw van de bunker; negen jaar later was het complex klaar. In totaal was de bunker 17,3 kilometer lang, met 936 slaapvertrekken en 897 kantoorruimtes. Alles was ingericht om 30 dagen ondergronds te kunnen overleven.

Na het einde van de Koude Oorlog verloor de bunker zijn functie. Begin deze eeuw werd het grootste deel afgebroken. Sinds 2008 is een klein deel als museum opengesteld voor publiek. De Dokumentationsstätte Regierungsbunker is een fascinerende plek en wat mij betreft een van de bijzonderste bezienswaardigheden in het Ahrtal.

Saffenburg: ruïne met uitzicht over de wijngaarden

Hoog boven Mayschoss ligt de ruïne van de Saffenburg, een middeleeuwse burcht die in de 11e eeuw werd gebouwd. De naam is afgeleid van de adellijke familie van de graven van Saffenberg. De burcht bleef lange tijd in hun bezit, tot andere adellijke families het overnamen.

De Saffenburg kende een roerige geschiedenis. In 1632 werd ze veroverd door de Zweden, waarbij doden vielen. In 1702 lukte het ook de Fransen om de burcht in te nemen. Twee officieren, vermomd als kooplieden, wisten de poortwachters te misleiden. Kort daarna volgde een overname door Franse troepen. Ze vertrokken echter weer binnen enkele maanden.

Om herovering te voorkomen, werd de burcht in 1704 met opzet gesloopt. De stenen werden hergebruikt voor de aanleg van de wijnmuurtjes in de omgeving. Pas in 2004 zijn delen van de ruïne hersteld. Tegenwoordig is de Saffenburg een van de mooiste uitzichtpunten in het Ahrtal. Vanaf hier kijk je uit over de wijngaarden en het dal van de Ahr.

Burg Are: ruïne met uitzicht over Altenahr

Bovenop een heuvel bij Altenahr ligt de ruïne van Burg Are. De burcht werd rond het jaar 1100 gebouwd als zetel van de adellijke familie Van Are Hochstaden. Rondom het kasteel ontstond het dorp Altenahr.

In de 13e eeuw schonk de familie de burcht aan het aartsbisdom Keulen, dat het complex verder uitbreidde om de regio te beschermen. De burcht werd ook korte tijd als gevangenis gebruikt. In 1690 namen Franse troepen het kasteel in, maar toen zij zeven jaar later vertrokken, was het al sterk vervallen. Om herbezetting te voorkomen, werd Burg Are in 1714 opgeblazen.

Van het oorspronkelijke complex zijn restanten van muren, torens en de poort behouden gebleven. Dankzij een gedeeltelijke restauratie is de ruïne tegenwoordig weer te bezoeken. Vanuit het centrum van Altenahr leidt een kort maar steil wandelpad omhoog. Boven wacht een fraai uitzicht over het dorp en de omliggende wijngaarden.

Teufelsloch: legende boven het Ahrtal

Vanaf Burg Are zie je aan de overkant van het dal een opvallende spleet in de rotsen. Deze opening staat bekend als het Teufelsloch (ofwel het Duivelsgat) en is een geliefde fotolocatie in het Ahrtal.

Volgens een oude legende bezocht de duivel ooit het dal en raakte hij in de ban van het landschap, de mensen en vooral de rode wijn. De wijn smaakte hem zó goed dat hij niet meer terug wilde naar de hel. Op een dag lag hij te rusten op de berg tegenover Burg Are, toen zijn grootmoeder hem opzocht. Ze kwam in de gedaante van een beeldschone vrouw. Verliefd viel hij haar in de armen, maar toen veranderde ze plots terug in haar echte gedaante. Woedend greep de duivel haar beet en slingerde haar door de rotswand, recht richting hel. Zo zou het Teufelsloch zijn ontstaan.

Via een steil pad achter het oude station van Altenahr kun je deze bijzondere plek bereiken.

Gedenkstätte Silberberg-Tunnel

In 1904 begonnen de werkzaamheden aan een nieuwe spoorlijn die het Ruhrgebied met het zuidwesten van Duitsland moest verbinden. De lijn werd echter nooit voltooid. Bij Bad Neuenahr-Ahrweiler ligt de Silberbergtunnel, één van de vijf geplande tunnels. Je ziet hier nog enkele oude pijlers van het nooit afgemaakte spoorviaduct.

In 1923 werd de bouw stilgelegd. Enkele jaren later kreeg de tunnel een nieuwe bestemming: er werd een champignonkwekerij opgezet, bedoeld om minder afhankelijk te zijn van import uit Frankrijk. Tijdens de Tweede Wereldoorlog diende de tunnel als schuilplaats. Inwoners van Ahrweiler bouwden houten hutjes in de tunnel om zich te beschermen tegen bombardementen. Er ontstond een soort ondergrondse stad, waar meer dan 2.500 mensen verbleven.

Bij het oostelijke tunnelportaal herinnert de Gedenkstätte Silberberg-Tunnel aan deze indrukwekkende en aangrijpende geschiedenis.

Door de overstromingen in 2021 raakten veel accommodaties beschadigd. Inmiddels is ongeveer 80% van de hotels weer geopend en is zo’n 60% van de bedcapaciteit beschikbaar. Houd hier rekening mee als je in het Ahrtal wilt overnachten.

Een fijne plek is Hotel Rodderhof in Bad Neuenahr-Ahrweiler. Dit hotel ligt binnen de stadsmuren van Ahrweiler, op de binnenplaats van een voormalig klooster. Zelf heb ik hier niet geslapen, maar wel genoten van een diner en een wijnproeverij.

Ik verbleef bij Landhotel Sanct Peter, net buiten het centrum. De kamers zijn ruim, met comfortabele bedden en een moderne badkamer. Het ontbijt is uitgebreid en het personeel vriendelijk. Je loopt in ongeveer 15 minuten naar het centrum van Bad Neuenahr-Ahrweiler.

Disclaimer: Mijn reis naar het Ahrtal is tot stand gekomen in samenwerking met het Deutsches Weininstitut. Alles wat je in dit artikel leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.