Kopli, een toffe, rauwe wijk in Tallinn

Kopli behoort tot één van de jongste wijken van Tallinn, maar kent een roerige geschiedenis. Een klein overzicht om de wijk beter te begrijpen.

De vroege jaren: Natuurgebied

De eerste vermelding van Kopli dateert uit 1365. Het schiereiland was destijds nog een weidelandschap met een enorm bos. Boeren lieten hier hun vee grazen. In de 14e eeuw ontstond er een klein vissersdorp waar de vissers zich vestigden. De naam Kopli is afgeleid van het Duitse woord ‘Koppel’, wat grasland betekent. Omdat Tallinn in 1349 in DUitse handen kwam, waren de meeste inwoners van Duitse afkomst. Speciaal voor de Baltische Duitsers werd er een kerkhof aangelegd.

Einde van de 18e eeuw: Industriegebied

Tegen het einde van de 19e eeuw vestigden zich steeds meer industrieën in Kopli. Omdat de arbeiders zich gingen vestigen in de wijk, groeide het aantal inwoners. Er werden houten woonkazernes gebouwd voor de gezinnen van de arbeiders. De Eerste Wereldoorlog lag op de loer en daarom besloten de Russen om van Kopli een belangrijke marinebasis te maken. Scheepsbouw werd de belangrijkste industrie langs de kustlijn. Er ontstonden drie scheepswerven: Bekker, Noblessner en Russo-Baltic. Met het ontstaan van deze scheepswerven groeide de haven aanzienlijk, werden er woningen gebouwd voor de arbeiders, werd er een tramlijn aangelegd vanuit het centrum, kwamen er scholen, winkels, restaurants een ziekenhuis, postkantoor, buurthuis en een brandweerkazerne. Eigenlijk werd er in deze periode een complete wijk gebouwd en kan het worden gezien als het ontstaan van Kopli.

Kopli tijdens de oorlogsperiode

Estland werd na de Eerste Wereldoorlog onafhankelijk, maar de industriële bedrijvigheid stagneerde. Pas in de jaren ‘30 kwam de bedrijvigheid weer enigszins terug. In deze periode werd Kopli gezien als het mooiste district van Tallinn en stond het bekend als het ‘professoren dorp’. Het hoofdgebouw van de scheepswerf was de thuisbasis van de Technische Universiteit en de voormalige woningen van de arbeiders van de fabriek werden bewoond door de universitaire docenten. Toen begon de Tweede Wereldoorlog en veranderde Kopli.

Jaren ‘90: Gevaarlijke wijk

Estland kwam weer in Russische handen. Veel inwoners verhuisden en mensen van buiten Estland vestigden zich hier. Er werden flats gebouwd in de vorm van Plattenbau en er werd een basis voor het Rode Leger ingericht. Meer en meer dubieuze mensen kwamen naar Kopli en hierdoor veranderde het imago van de wijk. Het verval van Kopli was ingetreden en er kwam steeds meer criminaliteit. Toen Estland in 1991 weer onafhankelijk werd, sloten veel fabrieken hun deuren. Steeds meer mensen werden werkloos en kwamen in de sociale problemen. Er was veel criminaliteit en drugsgebruik. Woningen werden in brand gestoken en steeds meer daklozen vestigden zich in de wijk. De reputatie van Kopli brokkelde hard af en veel inwoners van Tallinn waren bang geworden om naar deze wijk te komen. Er kwamen eigenlijk alleen maar negatieve nieuwsberichten uit Kopli en omdat de overheid niets deed, werd het verval steeds erger.

Tegenwoordig: Wordt Kopli weer een hippe wijk?

Tot een aantal jaar geleden werd het nog afgeraden om Kopli te bezoeken. Het was één van de meest gevreesde wijken van Tallinn. Avontuurlijke reizigers en liefhebbers van urban exploring zouden de wijk wel kunnen waarderen. Een flink aantal vervallen huizen konden worden betreden en vertelden het verhaal van de voormalige arbeiders die hier woonden. Helaas is urban exploring niet meer mogelijk. Verwaarloosde gebouwen worden momenteel gesloopt en nieuwe woningen worden weer opgebouwd. Een aantal gebouwen zullen blijven staan, maar zijn niet meer te bezoeken. Er worden nieuwe woningen gebouwd, oude fabrieken worden omgetoverd tot hippe plekken waren jonge start-ups zich vestigen. Het zal een kwestie van tijd zijn voordat meer mensen Kopli zullen ontdekken.

Hoofdgebouw van de Russisch-Baltische scheepswerf

Het mooiste bouwwerk van Kopli vind je geheel aan het einde van het schiereiland. Het hoofdgebouw van de Russisch-Baltische scheepswerf is gebouwd in een een Jugendstil stijl en ontworpen door de beroemde architect Alexandr Dmitriyev uit Sint-Petersburg. Het pand werd in 1913 in gebruik genomen en was één van de meest spectaculaire industriegebouwen van zijn tijd. In 1927 werd de scheepswerf gesloten en vestigden kleinere bedrijfjes in het pand. Ook de Technische Universiteit was gevestigd in het pand. De Technische Universiteit is inmiddels verhuisd. In het gebouw zit nu de Estische Hogere Zeevaartschool, een onderdeel van de universiteit. Verder wordt het terrein gebruikt voor scheepsbouw- en scheepsreparatiebedrijven en dus is het niet toegankelijk om te bezoeken. Maar vooral de buitenzijde is al mooi om te bewonderen. Opvallend is de toren aan de voorzijde van het pand. Vroeger werd de toren als watertoren gebruikt. Ieder uur worden nog altijd de klokken geluid.

Kaluri, Süsta, Ketta; het professoren dorp

Vlakbij het hoofdgebouw van de Russisch-Baltische scheepswerf liggen de straten Kaluri, Süsta en Ketta. Hier woonden belangrijke mensen van de fabriek, zoals de directieleden en ambtenaren. Nadat de fabriek haar deuren sloot en de Technische Universiteit zich in het gebouw vestigde, woonden in deze straten veel docenten van de universiteit. Vandaar dat dit deel van Kopli het professoren dorp wordt genoemd. In het statige houten huis Kaluri 13 woonden de directeuren van de fabriek. De woning bestond uit ruime appartementen. Senior medewerkers woonden in de statige huizen Kaluri 3 en Kaluru. Deze huizen zijn versierd met een balkon op de eerste etage. Jongere belangrijke medewerkers woonden in Süsta 1, 2, 3, 5, 7, 9 en Keta 2. Alle huizen zien er anders uit. Ze hebben stenen trappen, balkons, gevels in Jugendstil en invloeden van de houten architectuur uit Rusland.

Kopli Lijnen

De gewone arbeiders van de scheepswerf en andere industrieën woonden in de Kopli Lijnen (‘Kopli liinid’). Duizenden arbeiders woonden in de eenvoudige huizen en het was een hechte gemeenschap. Juist deze wijk was in de jaren ‘90 één van de meest onrustige gebieden van Kopli. De huizen waren in zeer slechte staat en gezinnen trokken weg. Zwervers en drugsverslaafden zochten onderdak in de vervallen huizen en met enige regelmaat brandde er een woning af of viel er een huis van ellende in elkaar. Het was geen fijne buurt om rond te lopen en het gaf de inwoners van Tallinn een angstig gevoel. Juist deze wijk ondergaat momenteel de grootste metamorfose. Oude huizen die reeds zijn ingestort of op instorten staan worden met de grond gelijk gemaakt en nieuwe huizen, met originele details, worden weer opgebouwd. Men doet er alles aan om de reputatie van de Kopli Lijnen op te poetsen. Direct achter de Kopli Lijnen ligt de zee. Om de wijk direct meer glans te geven is er een kleine promenade aangelegd.

Orthodoxe kerk van St. Nicolaas

Achter de Kopli Lijnen staat een bijzondere houten kerk die gewijd is aan St. Nicolaas. Deze kerk is ontworpen door Alekandr Vladovsky in 1935 met een typische houten architectuur die bekend is in Rusland. De kerk heeft geen klokkentoren. Boven de ingang is een kleine klokkenkamer. De huidige kerk werd gebouwd nadat het vorige bouwwerk in vlammen is opgegaan. Een deel van het inventaris is niet verloren gegaan en is verwerkt in de huidige kerk. Helaas was de kerk gesloten en kon ik de binnenzijde niet bekijken.

Bekker watertoren en Bekker fabriek

De scheepswerf van Bekker is een bijzonder industriecomplex. Op het complex staan een aantal bijzondere panden, waaronder hangars uit het tsaristische tijdperk. Aan het begin van de straat (Marati 4) staat het voormalige hoofdgebouw van de Bekker fabriek. Achter dit hoofdgebouw staat de Bekker watertoren. Deze 40,5 meter hoge watertoren werd in 1914 gebouwd aan de hoofdstraat en had voldoende water voor het gehele schiereiland. Omdat de scheepswerf in 1920 sloot, vestigden zich andere kleine bedrijven in de panden waaronder de Põhjala rubberfabriek en de Lorup glasfabriek. Aan het einde van de 20e eeuw gingen beide fabrieken failliet en kwamen de panden leeg te staan. Een ideale plek voor urban exploring. Maar dat is tegenwoordig niet meer mogelijk, want er komt langzaam weer leven in de brouwerij. Het voormalige hoofdgebouw is nu een woonflat. Je kunt een kijkje nemen in de watertoren, maar deze verkeert in een zeer slechte staat.

Põhjala Tehas

Één van de gebouwen van de voormalige Bekker fabriek werd in gebruik genomen door Põhjala Tehas. Bierliefhebbers zullen vast gehoord hebben van Põhjala. Deze brouwerij is ook gevestigd in Tallinn, maar Põhjala Tehas was het centrum van de Estse rubberproductie. Hier werden onder meer rubberen laarzen, banden, tuinslangen en regenjassen geproduceerd. In de jaren ‘40 kende de Põhjala rubberfabriek de hoogtijdagen en werden producten over heel Europa verscheept. De kwaliteit van de producten veranderde tijdens de Sovjet-Unie. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kon de fabriek het hoofd niet meer boven het water houden. In 1998 sloot de fabriek de deuren. Qua locatie een absoluut hoogtepunt voor urban exploring, maar er wordt hard gewerkt om de locatie nieuw leven in de blazen. De oude fabriek moet een cultureel centrum worden. Kleine bedrijfjes en cafés vestigen zich in de panden, culturele evenementen worden er gehouden en je kunt er zelfs woningen huren. Er is nog een lange weg te gaan voor het complex, maar ik ben er van overtuigd dat dit één van de bruisende plekken in Tallinn zal worden.

Neemu en Sirbi

In de woonwijk Neeme staan ook enkele houten huizen. De wijk werd in de jaren ‘20 aangelegd door een tuiniersvereniging. Het moest als een soort oase dienen in een verder industriële omgeving. Wanneer je door de Neemu naar de zee wandelt heb je zicht op de Baai van Tallinn en het natuurreservaat Paljassaare hoiuala.

Aan de andere zijde van het schiereiland ligt de straat Sirbi. Deze woonwijk werd na de Eerste Wereldoorlog gebouwd als een soort ‘tuinstad’ met gezinswoningen. Het moest een pronkstuk van Kopli worden, waarbij er plannen waren om een recreatiegebied te maken bij de baai. Maar sinds 1950 zijn de bouwwerkzaamheden gestopt.

De parken van Kopli

Voordat Kopli bewoond werd, was het schiereiland bedekt met bossen. In 1912 werden veel bossen gekapt om de fabrieken en huizen te kunnen bouwen. Om toch natuurlijke elementen te behouden werden er parken aangelegd. Kopli telt drie grote parken: Süsta Park, Kase Park en Kopli Park. Het Süsta Park ligt direct bij het ‘professoren dorp’ en het hoofdgebouw van de Russisch-Baltische scheepswerf. In het park zijn vogelkersen en lijsterbessen geplant om meer vogels te lokken. Het Kase Park is een populair recreatiegebied voor de lokale bevolking. Verdeeld over het park liggen enkele rotsblokken die uit de IJstijd stammen. Het grootste park van het Kopli Park.

Friedhof van Ziegelkoppel

Het Kopli Park was niet altijd een park. In 1774 werd op deze plek een kerkhof aangelegd voor de Baltische Duitsers. De Baltische Duitsers noemden dit kerkhof het Friedhof von Ziegenkoppel. In het westelijke deel was gereserveerd voor parochianen van de SInt-Nicolaaskerk, het oostelijke deel voor de parochianen van de Sint-Olafkerk. Het kerkhof was tot 1939 in gebruik. Baltische Duitsers werden in dat jaar gedwongen om te vertrekken naar nazi-Duitsland. Tijdens de Sovjetbezetting in de jaren ‘50, werd het kerkhof volledig geruimd om plaats te maken voor een legerbasis. De grafstenen werden gebruik als bouwmateriaal. Van de voormalige begraafplaats is niets meer over en er is niet eens een gedenksteen.

Op verschillende blogs is te lezen dat de wijk nog altijd gevaarlijk is. Omdat de sloop- en restauratiewerkzaamheden in 2019 reeds gestart zijn, ben ik er van uitgegaan dat het allemaal wel mee zou vallen. En uiteindelijk heb ik me ook geen moment onveilig gevoeld. De oude woningen die nog gedeeltelijk overeind staan zijn afgezet met hekken en zijn niet meer toegankelijk. Zwervers en drugsverslaafden zijn hier dus verdreven. Verder viel me vooral de rust op. Er waren nauwelijks andere mensen op straat en dit zorgde voor een apart sfeertje. Bij de voormalige Põhjala rubberfabriek was het gewoon gezellig.

Een bezoek aan Kopli ligt niet echt voor de hand. Verwacht namelijk geen prachtige historische wijk zoals het centrum van Tallinn. Kopli heeft geen noemenswaardige bezienswaardigheden die iedereen naar deze wijk lokt. Voor urban exploring ben je inmiddels te laat. Is Kopli dan de moeite waard om te bezoeken? Als je de drukte van het centrum even wil ontlopen en de rauwe kant van Tallinn wil zien, dan ben je hier aan het juiste adres. Dankzij de verhalen van de afgelopen jaren, wekte Kopli mijn nieuwsgierigheid. Misschien had ik op iets meer ‘spanning’ gehoopt. Je merkt aan alles dat de wijk in een soort transitie zit. De reputatie van Kopli zal de komende periode vast en zeker flink verbeteren en uiteindelijk zal het ongetwijfeld de volgende hippe wijk van Tallinn gaan worden. Reken voor een bezoek aan Kopli ongeveer een halve dag.

Vanuit het centrum van Tallinn is de wijk Kopli goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Neem hiervoor tramlijn 1 of 2. Of neem de buslijn 32 of 72 en stap uit op de straten Volta, Angerja, Sitsi, Sirbi, Marati, Sepa of Kopli. De halte Sirbi is een goed uitgangspunt om de wijk te ontdekken. Met de Tallinn Card kun je tevens gratis reizen met het openbaar vervoer. Bij aanschaf van een Tallinn Card kun je ook vrijwel ieder museum gratis bezoeken en krijg je korting bij aangesloten restaurants en winkels.

Ik verbleef 4 volle dagen in Tallinn. Dit was een ideale periode om de stad goed te ontdekken. Twee dagen kun je de bezienswaardigheden en musea in het historische centrum bezoeken. De overige dagen kun je de omliggende wijken ontdekken. In het oosten van Tallinn kun je bijvoorbeeld ook nog de TV-toren, botanische tuinen, de ruïne van het Pirita klooster en het Monument voor de slachtoffers van het Communisme een bezoek brengen. Blijf dus zeker niet alleen maar in het historische centrum van Tallinn. Naast Kopli heeft Tallinn nog meer wijken met een rauw randje waar het al bruist. Lees hier mijn tips voor een stedentrip Tallinn.