KGB Museum in Hotel Viru

Tussen 1969 en 1972 wordt net buiten de binnenstad van Tallinn begonnen aan de bouw van Hotel Viru. Met de hulp en materialen van de Finnen lukt het om binnen drie jaar het hotel te bouwen. Op dat moment is Hotel Viru het eerste hoogbouw van heel Estland. De opening van het hotel is op 5 mei 1972, destijds nog onder de naam Viruhotel. In de beginjaren wordt het hotel geëxploiteerd door Intourist, een organisatie die in de Sovjet-Unie toeristen opving. Estland is ten tijde van de opening immers nog onderdeel van de Sovjet-Unie en de Koude Oorlog was op zijn hoogtepunt. Lange tijd is het Viruhotel de enige accommodatie dat kan voldoen aan de internationale standaarden. Toeristen uit de ‘kapitalistische’ landen worden dus voornamelijk ondergebracht in het Viruhotel, waaronder ook talloze bekende mensen. Het hotel heeft ruim 500 kamers en biedt plaats aan meer dan 800 gasten.

Wat de bezoekers op dat moment niet weten, is dat ze worden afgeluisterd. De Russen vertrouwen de internationale gasten totaal niet. Volgens hen zijn de meeste buitenlanders spion of hebben ze gewoon verkeerde intenties. Maar de Russen hebben wel behoefte aan de buitenlandse valuta die de toeristen meenemen. Daarom wordt de KGB ingeschakeld om de toeristen in de gaten te houden. Om in Tallinn te komen moet er sowieso geboekt worden via het Russische Intourist. Daar ontvangen de Russen dus direct de eerste gegevens van de gasten. Wanneer de gasten uiteindelijk een visum hadden ontvangen, waren ze dus volledig doorgelicht door de KGB. Eenmaal aangekomen in Tallinn worden de gasten opgehaald door een chauffeur. De chauffeur lijkt geïnteresseerd vragen te stellen, maar is in principe bezig om zoveel mogelijk info uit de gasten te krijgen. In het hotel worden de gasten door oudere dames in de gaten gehouden. Alles wordt genoteerd. Wanneer ze hun kamer verlaten, wanneer ze de lift in stappen, wanneer ze ontbijten en wanneer ze buiten de deuren zijn.

Nadat de Finnen het hotel hebben opgeleverd, heeft de KGB binnen enkele weken nog wat aanpassingen gedaan. Zo is er kilometers aan draad door het hele hotel aangelegd, zijn er microfoons en antennes verwerkt in het beton en plafonds. Hoewel het hotel 23 verdiepingen heeft, gaan de liften niet verder dan de 22e etage. Op de 23e etage zouden namelijk alleen technische installaties staan en bezoekers mogen en kunnen hier dan ook niet naartoe. In werkelijkheid heeft de KGB op de 23e etage hun verborgen kantoor ingericht. Vanuit hier houden KGB-agenten alles in de gaten en noteerden ze alle info. Niet alleen de gasten worden in de gaten gehouden, maar ook het personeel. Werken in het hotel betekent immers ook in contact staan met de buitenlanders en de mogelijkheid om aan vreemde valuta te komen. Wanneer de KGB erachter kwam dat het personeel verkeerde dingen deed, volgde direct ontslag of zelfs erger. Vanuit de 23e etage is er immers ook direct contact met het hoofdkantoor van de KGB in Moskou en de gevangenis in het centrum.

Wanneer de Sovjet-Unie in 1991 uit elkaar valt, verlaten de KGB agenten in allerijl hun kantoor. In hun haast kunnen ze niet alle afluisterapparatuur meenemen of vernietigen. Er waren altijd al geruchten dat de KGB iets te maken zou hebben gehad met Hotel Viru, maar pas in 1994 werd de verborgen 23e etage ontdekt. De nieuwe Zweedse eigenaren van het hotel besloten om deze etage intact te laten en er een museum van te maken.

Je kunt het museum alleen bezoeken tijdens een rondleiding met een gids. Gedurende deze rondleiding vertelt de gids over het ontstaan van het hotel en hoe het eraan toe ging tijdens de Koude Oorlog. Aan de hand van oude foto’s kun je een beter beeld krijgen hoe het hotel er in de jaren ‘70 uit heeft gezien. Nadat je van het mooie uitzicht vanaf het balkon hebt kunnen genieten, betreed je de eerste kleine kamer die als KGB-kantoor diende. Hier zie je onder meer de telefoon die rechtstreeks in contact stond met Moskou, enkele oude krantenpapieren en pop met kleding van de KGB-agenten. De tweede kamer die je bezoekt is de controlekamer. Deze kamer staat vol met afluisterapparatuur. Telefoon, camera’s, cassettebandjes en oude elektronica. Het meest bizarre is zelfs dat er microfoons in koffiekopjes en borden zaten verstopt. Tot slot bekijk je nog nog het balkon aan de andere zijde.

Om eerlijk te zijn; ik had meer van het museum verwacht. Toen 3 op Reis een reportage maakte over Tallinn en dit museum bezocht, was ik direct geïnteresseerd. Ik heb altijd interesse gehad in de DDR, waar de Stasi actief was. De KGB deed in principe hetzelfde als de Stasi en daardoor stond een bezoek aan het KGB museum in het Hotel Viru ook hoog op mijn lijstje. Tijdens de rondleiding vond ik de verhalen interessant, de kamers vielen me ietwat tegen. Misschien had het ook te maken dat de groep veel te groot was. Je mist hierdoor het persoonlijke aspect met de gids. Daarnaast is het uitermate irritant wanneer mensen in je groep non-stop aan het babbelen zijn waardoor je de gids geeneens kunt verstaan. De rondleiding viel me derhalve tegen, maar ik had het ook zeker niet willen overslaan tijdens mijn stedentrip in Tallinn.