10x doen in Mostar

De bekendste bezienswaardigheid van Mostar is zonder twijfel de Stari Most. Deze bijzondere boogbrug is het symbool van de stad en nauw verbonden met de pijnlijke geschiedenis tijdens de Bosnische oorlog. In Mostar kwamen Bosnische Kroaten en Bosnische moslims tegenover elkaar te staan, ondanks dat zij eerder nog gezamenlijk tegen Serviërs en Montenegrijnen hadden gestreden. Tijdens de gevechten kwamen duizenden mensen om het leven en sloegen tienduizenden op de vlucht.

Een van de diepste wonden werd geslagen in november 1993, toen de brug op tragische wijze werd verwoest. Tien jaar later begon de wederopbouw, en in 2004 werd de vernieuwde brug feestelijk geopend. Deze brug staat sindsdien symbool voor verzoening tussen de verschillende etnische groepen. Samen met het historische centrum is de Stari Most opgenomen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

De brug werd in de 16e eeuw gebouwd in opdracht van de Ottomanen en overspant de rivier de Neretva. Met een lengte van 29 meter en een hoogte van 19 meter is het nog steeds een indrukwekkend bouwwerk. Voor toeristen is het een must-see, maar ook voor de lokale bevolking heeft de brug een belangrijke betekenis. Het is traditie dat jonge jongens minstens één keer in hun leven van de brug springen. Daarbij duiken ze van 19 meter hoogte in het ijskoude water van de Neretva. Deze traditie leeft voort, al wordt er tegenwoordig eerst geld ingezameld bij toeristen. Pas als ze rond de €25 hebben opgehaald, wagen de jongens de sprong.

Overdag is het meestal erg druk op de brug. Wil je de Stari Most in alle rust bewonderen, dan kun je het beste vroeg in de ochtend gaan, nog vóór de eerste bussen arriveren.

Mostar is grofweg opgedeeld in een Kroatisch en een Bosnisch-islamitisch gedeelte. Het islamitische deel ligt ten oosten van de Neretva-rivier en hier vind je meerdere moskeeën. De bekendste daarvan is de Koski Mehmed Pasha-moskee. Deze moskee werd gebouwd in 1618, in typische Ottomaanse stijl. Tijdens de oorlog raakte het gebouw zwaar beschadigd, maar na afloop is de moskee zorgvuldig herbouwd. De koepel is prachtig versierd met botanische motieven en kleurrijke glas-in-loodramen.

Wat deze moskee extra bijzonder maakt, is dat je de minaret kunt beklimmen. De smalle trap omhoog is niet ideaal voor mensen met claustrofobie, maar het uitzicht maakt alles goed. Boven wacht je een van de mooiste panorama’s over de stad en de Stari Most.

Dagelijks lopen duizenden toeristen over de beroemde Stari Most. Op korte afstand daarvan ligt nog een andere boogbrug: de Kriva Ćuprija. Deze brug is misschien minder imposant, maar wel de oudste van Mostar. Volgens de verhalen werd de Kriva Ćuprija acht jaar eerder gebouwd dan de Stari Most, als een soort test om te kijken of het technisch haalbaar was om een brug over de Neretva te bouwen. De brug is kleiner en eenvoudiger, maar heeft zeker zijn charme. Bovendien is het hier een stuk rustiger dan bij de grote broer even verderop.

Verlaat het toeristische centrum en wandel een stuk noordwaarts. Hier zie je huizen met kogelgaten en vervallen gebouwen. Het zijn stille getuigen van de oorlog die hier in de jaren ‘90 woedde. In dit deel van de stad zie je pas echt hoe zwaar er is gevochten.

Aan de Kralja Zvonimira staat misschien wel het meest lugubere gebouw van Mostar: de Sniper Tower. Dit voormalige bankgebouw, ooit voorzien van een parkeergarage, werd tijdens de oorlog ingenomen door Kroatische en Servische troepen. Door de strategische ligging aan de Bulevar Revolucije en de hoogte van het gebouw, was het een ideale plek voor scherpschutters. Vanaf hier werden willekeurige Bosniërs beschoten. Sindsdien staat het gebouw bekend als de Sniper Tower.

Rondom de toren zie je nog altijd talloze kogelgaten. Het is verboden om het gebouw te betreden. Toch probeer ik een manier te vinden om naar binnen te gaan, maar alles blijkt goed afgesloten. De enige opening die ik zie, ligt recht tegenover een flatgebouw, waar bewoners vanaf hun balkon volledig zicht op me hebben.

Wie meer wil begrijpen van de Bosnische oorlog, kan niet om het Museum of War and Genocide Victims heen. Dit kleinschalige museum is opgericht ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de genocide tussen 1992 en 1995.

In het museum zie je persoonlijke bezittingen van slachtoffers, foto’s, documenten en videomateriaal. De verhalen maken pijnlijk duidelijk hoe heftig deze oorlog was. Hoewel het conflict nog geen dertig jaar geleden eindigde, wist ik er eigenlijk schrikbarend weinig van. Ik herinner me slechts vage nieuwsbeelden van vroeger. Eenmaal binnen werd het me snel duidelijk wat zich hier heeft afgespeeld. Ik werd er stil van. Bijzonder vond ik ook de kamer vol post-its. Bezoekers schrijven hier hun gedachten of gevoelens op en hangen ze aan de muur. Een klein gebaar, maar het maakt veel indruk.

De oorlog heeft diepe sporen nagelaten in Mostar. Nog altijd zijn de gevolgen zichtbaar en voelbaar in het straatbeeld. Verspreid door de stad vind je stille herinneringen aan deze donkere periode. Twee daarvan zijn de stenen met de tekst “Don’t forget (93)”.

De inscriptie verwijst naar het jaar 1993, toen de stad zwaar werd getroffen. Eén steen ligt bij de Stari Most, de andere vind je in de buurt van de bazaar. Ze zijn eenvoudig over het hoofd te zien, maar wie ze opmerkt, wordt even stilgezet bij de geschiedenis van deze stad. Een kleine, maar krachtige herinnering aan wat hier is gebeurd.

Mostar werd gesticht in de 13e eeuw en maakte lange tijd deel uit van het Ottomaanse Rijk. Vier eeuwen lang bloeide de stad op onder Ottomaanse invloed, en dat zie je nog altijd terug in het historische centrum. Dankzij de strategische ligging groeide Mostar uit tot een belangrijk handelscentrum voor kooplieden die tussen de Adriatische Zee en het binnenland reisden.

Het oude ambachts- en handelsgebied ligt aan beide zijden van de Stari Most. Tegenwoordig is dit het meest toeristische deel van de stad, met smalle geplaveide straten vol winkeltjes, restaurants en cafés. Zodra de dagjesmensen arriveren, stroomt de wijk snel vol. Wie de sfeer echt wil proeven, komt het beste vroeg in de ochtend of later op de dag, als de drukte is verdwenen.

De sfeer doet denken aan Turkije, met kleurrijke kraampjes en geurige specerijen. Draag wel goede schoenen, want de gladde keien maken het wandelen hier best lastig.

De Partizaanse Begraafplaats werd in 1965 aangelegd ter nagedachtenis aan de Joegoslavische partizanen uit Mostar die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Hier liggen de resten van 560 leden van het Nationale Bevrijdingsleger van Joegoslavië. Het monument is ontworpen door de bekende architect Bogdan Bogdanović, die bekendstaat om zijn abstracte, politiek geladen sculpturen van beton. De grillige vormen doen denken aan het werk van Gaudí, wat de begraafplaats een bijna surrealistische uitstraling geeft.

Tijdens de Bosnische Oorlog raakte het complex zwaar beschadigd. In de jaren daarna volgden periodes van verval, verwaarlozing en vandalisme. Gelukkig werd er een initiatief gestart om het terrein en het omliggende groen te herstellen. Sinds 2006 is de begraafplaats erkend als nationaal monument van Bosnië en Herzegovina. Hoewel weinig toeristen deze plek lijken te bezoeken, is het een indrukwekkend en vredig monument dat zeker de moeite waard is.

Verspreid door Mostar vind je opvallend veel street art. Op muren, vervallen gebouwen en zelfs op plekken waar vroeger kogelgaten zaten. Veel muurschilderingen zijn aangebracht om juist die sporen van de oorlog te verbergen. In sommige gevallen zijn de kogelgaten zelfs creatief verwerkt in het kunstwerk zelf. Andere schilderingen hebben een duidelijk maatschappelijk of politiek thema. Ze vormen een krachtig contrast met de littekens van het verleden en geven de stad een rauwe maar levendige uitstraling.

De mooiste street art vind je rondom de Sniper Tower en in de straat Tvrtka Miloša. Neem de tijd om rond te dwalen, want op elke hoek kan een nieuw kunstwerk opduiken.

De Bosnische keuken kent invloeden uit zowel de oosterse als westerse wereld. Vlees speelt een hoofdrol op veel menukaarten, iets wat we zelf ondervonden bij Irma & Tirma. De twee zussen runnen hun restaurant midden in het historische centrum. De een kookt, de ander bedient.

Op drukke dagen moet je geluk hebben om een tafel te bemachtigen. En als je eenmaal zit, kan het er chaotisch aan toe gaan. Maar het eten maakt alles goed. Wij kozen voor een mixed meat schotel, een enorm bord vol verschillende soorten vlees, kaas, groenten en wat brood. Eigenlijk was het genoeg voor drie personen. Een absolute aanrader, en dat voor een zacht prijsje.

Omdat Irma & Tirma op onze eerste avond vol zat, streken we neer bij Bella Vista. Dit restaurant ligt direct aan de Neretva-rivier en biedt een prachtig uitzicht op de Stari Most. Alleen dat uitzicht is al reden genoeg om hier te gaan eten. De gerechten zijn eenvoudig, maar prima. Ook hier zijn de prijzen opvallend laag.

Als liefhebber van speciaalbier zoek ik altijd naar leuke plekjes om lokale bieren te proberen. In Mostar kun je daarvoor terecht bij Craft Beer Garden imaimože, Pub Beer ti&ja en de Black Dog Pub. Tijdens ons bezoek was alleen de laatste open. Deze pub ligt pal naast de Kriva Ćuprija en heeft een knusse sfeer. Het aanbod is niet heel groot, maar je vindt er zeker een paar leuke bieren van de tap of op fles. ’s Avonds is er vaak live muziek.

De Kravica watervallen

Op ongeveer een uur rijden van Mostar liggen de indrukwekkende Kravica-watervallen. De watervallen zijn zo’n 25 meter hoog en vormen een brede halfronde muur van water die in een groene poel stort. In de zomer is dit een populaire plek om af te koelen. Je kunt hier zwemmen, pootjebaden of gewoon ontspannen aan de oever. Rondom de watervallen liggen een paar eenvoudige restaurantjes waar je terechtkunt voor een lunch of een drankje met uitzicht op het water.

Het dorpje Počitelj

Tussen Mostar en de Kravica-watervallen ligt het historische dorpje Počitelj. Dit sfeervolle plaatsje is zeker een stop waard. In de middeleeuwen fungeerde het als militair hoofdkwartier van het Ottomaanse rijk, vanwege de strategische ligging aan de grens met Ottomaans Herzegovina en Venetiaans Dalmatië. Ter verdediging werd er een stadsmuur aangelegd en verrees er een fort boven het dorp. In de 19e eeuw verloor Počitelj zijn militaire functie en trokken veel inwoners weg. Tijdens de Joegoslavische oorlog werd het zwaar gebombardeerd. Dankzij steun van UNESCO is het dorp volledig hersteld, waarbij de authentieke structuur behouden bleef.

Een wandeling door Počitelj voelt alsof je terug in de tijd stapt. Via een netwerk van trappen en smalle paden wandel je langs eeuwenoude gebouwen. Voor het mooiste uitzicht kun je de citadel of de uitkijktoren beklimmen, of een korte klim maken naar het fort op de heuvel.

Het Derwisj klooster in Blagaj

Op zo’n 12 kilometer van Mostar ligt het dorp Blagaj, bekend om de Blagaj Tekija. Dit 16e-eeuwse klooster werd gebouwd tijdens het Ottomaanse bewind en is sterk beïnvloed door de Derwisj-cultuur.

Wat deze plek bijzonder maakt, is vooral de ligging. Het klooster is gebouwd tegen een steile klif, pal aan de oevers van de helderblauwe Buna-rivier. De omgeving is sprookjesachtig en alleen al daarom de moeite van een bezoek waard. Je kunt het klooster van binnen bekijken voor 5 KM (ongeveer €2,50) per persoon. Zelf vond ik het interieur niet heel bijzonder, maar de ligging en de sfeer buiten maken dat meer dan goed.

De Mostar Aircraft Hangar

Net buiten Mostar kun je een bijzondere herinnering aan de Joegoslavische tijd bezoeken: de Mostar Aircraft Hangar. Deze verlaten hangar is verborgen in een heuvel en werd ooit gebouwd in opdracht van Josip Tito. De locatie diende als geheime opslagplek voor gevechtsvliegtuigen. Dankzij de ligging in het landschap waren de toestellen goed beschermd tegen aanvallen en bleef de plek lange tijd onopgemerkt.

Vandaag de dag is de hangar overwoekerd en deels verwaarloosd. Voor veel locals lijkt het meer een dumpplaats. Toen wij er waren, liepen we naar binnen en troffen daar twee mannen met een lasapparaat. Ze waren niet bepaald blij met onze aanwezigheid (zeker niet toen ze zagen dat we camera’s bij ons hadden). Eén van de mannen begon toch een praatje, maar helemaal op mijn gemak voelde ik me niet. Ze bleken bezig te zijn met het openbreken van de oude explosiedeuren om metaal te stelen. Gelukkig zagen ze geen kwaad in ons, en we konden zonder problemen wat foto’s maken en weer vertrekken.

In Mostar vind je volop accommodaties in verschillende prijsklassen. Of je nu kiest voor een eenvoudig appartement of een comfortabel hotel in het centrum, er is voor ieder wat wils. Hieronder een paar aanraders:

• Apartments Solis: Hier hebben wij overnacht. Een schoon en ruim appartement op zo’n kilometer van de Stari Most. Wordt tevens het beste beoordeeld op booking.com
• Aurelia B&B: Nog een net appartement op zo’n 1,2 kilometer van de Stari Most. Bij deze is ontbijt inbegrepen.
• Hotel Mepas: 5 sterren hotel in het centrum van Mostar met een binnenzwembad en spa- en welnesscentrum.
• Hotel-Restaurant Kriva Ćuprija: Dit hotel is gevestigd in een monumentaal kalkstenen huis op steenworp afstand van de Stari Most.
• Hotel Villa Meydan: Zeer net hotel met restaurant. Ook gelegen in het centrum op 300 meter van de oude brug.
• Hotel Kapetanovina: Gelegen in het centrum met een fantastisch uitzicht op de oude stad en de brug.

Klik hier voor een volledig overzicht van hotels in Mostar.