Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Bosnië & Herzegovina
Reistips

Tito’s Bunker in Konjic

Wanneer je een trip maakt naar Bosnië & Herzegovina, zorg er dan voor dat je Tito’s Bunker bezoekt. Deze nucleaire bunker ligt verstopt in de bergen nabij Konjic en is één van de grootste staatsgeheimen van het voormalige Joegoslavië. Tito was bang voor een nucleaire aanval en liet voor miljarden Dollars ‘ARK D-0’ bouwen. Die nucleaire aanval kwam nooit en Tito overleed nog voordat de bouw van de bunker gereed was. De bunker is nooit in gebruik genomen waardoor je kunt spreken van een zinloos project. Sinds enkele jaren is de bunker echter opengesteld voor publiek. Tijdens een rondleiding konden we meer te weten komen over dit bizarre project.

Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's bunker ligt verstopt in de bergen net buiten Konjic

Wie was Josip Broz Tito?

Jozef Broz Tito werd geboren op 7 mei 1892 in Kumrovec als zoon van een Kroatische vader en Sloveense moeder. Hij vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog mee met het Oostenrijks-Hongaarse leger. Tijdens deze oorlog raakte hij gewond en werd hij gevangen genomen door de Russen. In Rusland was hij getuige van de Oktober Revolutie. Dit maakte zoveel indruk op hem dat hij communist werd. Hij keerde terug naar Joegoslavië en trad toe tot de Communistische Partij van Zagreb die destijds verboden was. Hiervoor werd hij opgepakt en voor vijf jaar gevangen genomen. Later keerde hij terug als secretaris generaal van diezelfde partij.

De Tweede Wereldoorlog brak uit en Adolf Hitler en Benito Mussolini wilden Joegoslavië bezetten. Het land verzette zich hevig, waaronder de partizanenbeweging van Tito. Hij werd gezien als een held en wist zich na de oorlog op te werken tot premier en president van Joegoslavië. Zo werd Joegoslavië een communistische dictatuur. Tito durfde tegen Stalin in te gaan en koos geen partij tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie gedurende de Koude Oorlog. Hierdoor was Tito bang voor een aanval met een atoombom, dus liet hij een bunker bouwen. Deze moest de belangrijkste mensen van Joegoslavië bescherming bieden in geval van een aanval.

Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Een portret van Josip Broz Tito

ARK D-0

De bouw begon in maart 1953 en was topgeheim. Slechts 16 personen wisten van het bestaan van de bunker af. Bouwvakkers moesten een zwijgcontract tekenen en werden in een geblindeerde vrachtwagen naar de locatie gebracht. Ze wisten dus niet waar ze waren en wat ze aan het bouwen waren. Het project duurde maar liefst 26 jaar, want de bunker was in 1979 pas gereed. Volgens verklaringen van de werknemers gebeurden er vele ongelukken tijdens de bouw en kwamen behoorlijk wat mensen te overlijden.

De officiële naam van de bunker was ‘Atomska Ratna Komanda D-0’ (ARK D-0). Het werd gebouwd op een strategische locatie in de bergen niet ver van Konjic. Deze stad lag centraal in Joegoslavië en de luchthavens van Sarajevo en Mostar lagen in de buurt. Voor de ingang werden enkele woonhuizen gebouwd, zodat de bunker niet zou opvallen voor de gewone burgers. De bunker zelf werd gebouwd in een vorm van een hoefijzer en heeft een totale grootte van 600 vierkante meter. De bunker werd opgedeeld in 12 verschillende blokken met onder meer een blok voor Tito, airco, brandstof- en wateropslag, conferentieruimtes, telecommunicatie ruimtes en blokken met bedden voor medewerkers.

De officiële naam van Tito’s bunker is ‘Atomska Ratna Komanda D-0’ (ARK D-0)

Zinloos miljardenproject

Het gehele project kostte 4,6 miljard Dollar, wat ongeveer neerkomt op 20 miljard Dollar nu. Pure geldverspilling. Het pijnlijke is dat de bunker uiteindelijk nooit werd gebruikt en de kans zelfs aanwezig is dat Tito de bunker nooit heeft bezocht. Omdat het project zo geheim was, weet niemand of Tito ooit binnen is geweest. Tito stierf in 1980 op 88 jarige leeftijd en al snel ging bergafwaarts met Joegoslavië. De verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen werd steeds slechter en dit escaleerde uiteindelijk in de burgeroorlog.

Toen de bouw eenmaal gereed was werd de bunker permanent bewaakt door soldaten zonder dat ze wisten wat ze aan het bewaken waren. Pas in 1992 kwam men erachter dat hier een bunker gevestigd was. Tijdens de Joegoslavische Burgeroorlog wilden het Servische leger de bunker opblazen, maar twee soldaten wisten dit te voorkomen. Veel andere Joegoslavische monumenten zijn tijdens deze oorlog wel vernield. Sinds 2000 is de bunker opengesteld voor bezoekers.

Het gehele project kostte 4,6 miljard Dollar en het pijnlijke is dat de bunker uiteindelijk nooit werd gebruikt en nu nutteloos is.

Ons bezoek aan de Tito's Bunker

Tijdens de Vakantiebeurs 2019 sprak ik met enkele mensen uit Bosnië & Herzegovina. Ze vertelden me over Tito’s nucleaire bunker en lieten me enkele foto’s zien. Dit leek mij wel interessant en ik maakte er een notitie van. Toen we in oktober 2019 naar Bosnië & Herzegovina afreisden hebben we ook direct een reservering gemaakt voor het bezoek aan de bunker. Mijn moeder, zus en ik zijn de enige bezoekers die dag en krijgen derhalve dus een privé-tour.

Wanneer je voor de ingang zie je dus alleen een drietal woonhuizen. Niets wijst erop dat hierachter een enorme bunker schuil gaat. We worden verwelkomd door onze gids, een jonge Bosnische dame die perfect Engels spreekt, en betreden één van de woningen. We komen terecht in een tunnel die leidt naar de ingang van de bunker. Voordat we naar binnen gaan krijgen we uitleg bij de plattegrond van de bunker met alle verschillende blokken. Alle 12 blokken zijn verbonden met elkaar. Slaapruimtes, woonruimtes, vergaderzalen, kantoren, strategische planning kamers en ruimtes voor telecommunicatie.

Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Van de buitenzijde zou je niet zeggen dat hier een enorme bunker schuil gaat
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Via een enorme gang gaan we naar de ingang van de bunker

De verschillende blokken verkennen

Tijd om de verschillende ruimtes te bekijken. Aan alles werd gedacht. Dat moest ook wel als 350 mensen hier 6 maanden lang konden overleven. Allereerst lopen we door een enorme gang met een heleboel deuren. Hierachter waren de slaapkamers van de medewerkers gevestigd. Een aantal bedden en kasten staan er nog. Via deze gangen komen we aan bij de keuken. Alle apparatuur is tijdens de Joegoslavische Oorlog weggehaald, in niets lijkt deze ruimte nog op een keuken.

Vervolgens bezoeken we de ruimte waar het drinkwater werd opgeslagen, de ruimte waar de generatoren staan en waar de airco voor frisse lucht zorgt. Mocht je je afvragen of dit nog allemaal werkt? Jazeker. En deze worden nog dagelijks gebruikt. Het kost een fortuin om dit alles draaiende te houden. Om dit te kunnen bekostigen hebben ze het geld hard nodig van de bezoekers.

Interessant wordt het vooral in de strategie- en telecommunicatie ruimtes. Hier staan nog allerlei oude apparaten die nooit zijn gebruikt. Destijds hypermodern, tegenwoordig waardeloos. Typemachines, lichtbakken met allerlei kaarten, oude telefoons en andere communicatiemiddelen. Op een kaart zien we alle geheime bunkers in Joegoslavië. En dat waren er een heleboel. Alle bunkers hadden verschillende codenamen, zo ging Tito’s Bunker schuil onder de naam ‘Istanbul’. Alle bunkers stonden in contact met elkaar. De belangrijkste mensen, waaronder Tito en zijn vrouw, zouden verblijven op een verdieping hoger. Deze ruimtes zijn een stuk huiselijker ingericht met behang op de muren en zachte vloerbedekking op de grond. We zien de eetkamer, de wachtkamer, de werkkamer en de slaapkamer van Tito en zijn vrouw. Het is eigenlijk bizar om te vernemen dat Tito de enige was die zijn vrouw mee mocht nemen. Alle andere mensen zouden hun familie achter moeten laten…

Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
We verkennen de verschillende ruimtes van de bunker

Kunst in de bunker

Om de bunker nog enige aankleding te geven en de lege ruimtes te gebruiken, zie je vrijwel in iedere kamer kunst. Kunstenaar van heel de wereld hebben hier hun werken tentoongesteld. Foto’s, abstracte kunst, installaties met beeld, geluid en licht, tekeningen en vrij bizarre taferelen. Alle kunstprojecten hebben een bepaalde relatie met de bunker. Sommige zijn overduidelijk zichtbaar, andere zijn wat lastiger te begrijpen. Een aantal kunstwerken hebben een sarcastische ondertoon. Enkele tekeningen in de gangen waar alle slaapverblijven zijn behoorlijk dubbelzinnig. Andere kunstwerken zoeken echt het randje op. Zo staan we ineens in een kamer waar een vlag met hakenkruis hangt. In een soort doodskist ligt vervolgens Adolf Hitler als levensgrote pop opgebaard.

Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
Tito's Bunker in Konjic - Bosnië & Herzegovina
De bunker doet ook dienst als een soort tentoonstelling van kunst

Praktische informatie

Konjic is gelegen tussen Mostar en Sarajevo. Mocht je beide steden willen bezoeken, zul je door Konjic rijden. Het is dus de moeite waard om hier een stop te maken.

De bunker is enkel te bezichtigen onder begeleiding van een gids. Wij boekten onze tour bij de officiële website van Tito’s bunker. Ons werd gevraagd om bij het bij het administratiekantoor langs te komen om onze namen te noteren en te betalen. Per persoon betaal je 20 BAM, omgerekend zo’n 10 euro. Samen met een medewerker van het kantoor reden we naar de bunker. De medewerker vertelde ons dat de bunker niet te vinden was op Google Maps, maar dit klopt niet want de bunker staat er wel degelijk op. Er zijn daarnaast voldoende mensen die rechtstreeks naar de bunker reden zonder reservering en daar ter plekke aan konden sluiten bij een tour.

Openingstijden

De openingstijden kunnen verschillen in en buiten het hoogseizoen. Op de website staat momenteel dat er dagelijks rondleidingen worden gegeven om 10:00, 12:00 en 14:00. Voor de actuele openingstijden kun je het beste kijken op de website http://titosbunker.ba/

Danny van der Meijden
Danny van der Meijden

Ik ben een webdesigner/webdeveloper/video-editor en één van mijn grootste hobby's is het maken van reizen. Niet alleen geniet ik van al het pracht en praal dat de wereld heeft te bieden, maar tevens ben ik er gek op om video's en veel foto's te maken van datgene wat ik zie.

Ik reis graag ieder jaar van continent naar continent en wil zoveel mogelijk op eigen houtje ontdekken en zien!

Meer informatie
Booking.com