Wat te zien en doen in Diyarbakır

De eerste vermelding van Diyarbakır dateert uit de oudheid. Destijds stond de stad bekend als Bit-Zamani en was het de hoofdstad van het Aramees koninkrijk. De Romeinen stichtten hier in de 3e eeuw een kolonie. Met de komst van de Romeinen kwam ook het Christendom. In de 7e eeuw werd de stad veroverd door Arabieren en enkele eeuwen later door de Ottomanen. Eeuwenlang hebben Turken, Koerden, Armeniërs, Assyriërs, Joden en Arabieren hier naast elkaar gewoond. Eind 1895 braken er hevige rellen uit die gericht waren op de christenen. Tijdens de rellen vielen vele doden. Tegenwoordig leven in het oosten van Turkije overwegend Koerden. In Diyarbakır leven ruim 1 miljoen inwoners. 90% hiervan is Koerdisch. De Koerden zijn een volk zonder eigen land. Ze leven verspreid over landen als Turkije, Iran, Irak en Syrië. Als Koerdistan zou bestaan, zou Diyarbakır de hoofdstad zijn. De Koerden hebben een moeizame relatie met de Turkse regering. Er zijn Koerden die streven naar een onafhankelijk staat, zoals de PKK. De PKK werd in 1978 opgericht en voert sinds de jaren ‘80 een gewapende strijd tegen het Turkse leger. Sindsdien zijn er al tienduizenden mensen om het leven gekomen. In 2015 braken er heftige rellen uit tussen de Turkse regering en de PKK. Grote delen van de oude binnenstad werden verwoest.

Het zuidoosten van Turkije en Diyarbakır kwam in die periode negatief in het nieuws. Lange tijd werd er gezegd en geschreven om deze regio te vermijden. Gelukkig is de situatie inmiddels alweer een tijdje stabiel en is Diyarbakır veilig om te bezoeken. De oude binnenstad is weer volledig gerenoveerd en voelt modern aan. Toch blijven veel toeristen de stad vermijden. Voor mijn reis kreeg ik al een aantal berichten dat ik vooral niet naar Diyarbakır moest afreizen. Natuurlijk werd ik hierdoor een stuk voorzichtiger. Maar ik heb me geen moment onveilig gevoeld in Diyarbakır. De inwoners zijn uiterst vriendelijk en gastvrij. Het conflict heeft met name die gastvrije bevolking geraakt. Ze snakken weer naar toerisme en waren blij om met ons een babbeltje te maken. Ik kreeg gratis döner op straat, werd uitgenodigd voor thee en natuurlijk wilde iedereen even op de foto. Net als het zuidoosten van Turkije weer begint op te krabbelen, krijgen ze begin 2023 te maken met een zware aardbeving. Ondanks alle tegenslagen in de afgelopen jaren, kun je de stad gerust een bezoek brengen. Net als in alle andere grote steden ter wereld, moet je in drukke gebieden goed op je spullen passen en ‘s avonds wordt het afgeraden om door de donkere straten te wandelen.

Geen massatoerisme in Diyarbakır. Je kunt dus op je gemak de stad ontdekken. De meeste bezienswaardigheden van Diyarbakır vind je binnen de oude stadsmuren. Ik raad het aan om zeker een dag in het historische deel van de stad te blijven en alle straatjes te ontdekken. Maar ook buiten de stadsmuren zijn een aantal hoogtepunten te vinden. Hieronder lees je wat je zeker moet doen in Diyarbakır.

Loop over de stadsmuren

Het historische centrum wordt omringd door een gigantische stadsmuur. Met een totale lengte van ruim 5,5 kilometer is alleen de Chinese Muur langer. De stadsmuur werd al in de 6e eeuw voor Christus gebouwd, maar de Romeinse keizer Constantius II liet de muren renoveren en massaal uitbreiden in de 4e eeuw. Sindsdien werd de muur steeds verder versterkt met vulkanisch gesteente uit de omgeving. De muur is zo’n vijf meter dik en tien tot twaalf meter hoog. Er zijn 82 torens en vier hoofdpoorten: Dag, Urfa, Mardin en Yeni. Het is de moeite waard om een rondje te lopen langs de stadsmuren. Sommige delen van de muur kun je op eigen risico beklimmen. De mooiste uitzichten heb je vanaf de zuidelijke delen. Wil je ‘s avonds genieten van een mooie zonsondergang, dan zijn de muren een perfecte plek. Onderdeel van de stadsmuur is ook het kasteel van Diyarbakır. Helaas was het kasteel tijdens mijn bezoek aan Diyarbakır niet toegankelijk.

Hevsel Tuinen

Vanaf het zuidelijke deel van de stadsmuur kijk je neer op de vruchtbare grond van de Hevsel Tuinen en de rivier de Tigris. De tuinen werden in de 9e eeuw aangelegd om de stad van water en voedsel te voorzien. Het gebied beslaat meer dan 700 hectare. De tuinen werden als heilig beschouwd omdat ze vaak werden vergeleken met de tuin van Eden. Nog altijd zijn de tuinen een belangrijk landbouwgebied voor de bevolking. Ongeveer een derde deel van de tuinen wordt gebruikt om groente en fruit te verbouwen zoals watermeloenen, druiven, abrikozen, kool, spinazie en pompoenen. De gewassen worden op de markt verkocht. Ook worden er populieren gekweekt in de tuinen. Er zijn verschillende wandelpaden tussen de tuinen, maar zelf heb ik de tuinen niet bezocht. Samen met de historische stadsmuren werden de Hevsel Tuinen in 2015 opgenomen op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.

Archeologische Museum

Het Archeologische Museum is het belangrijkste museum van Diyarbakır. Dit museum is gevestigd naast het kasteel. Het museum bevat een grote collectie archeologische artefacten. Vergeet niet om de rest van het complex te bewonderen, want met het Diyarbakır Museum en het Atatürk Museum is er nog veel meer te ontdekken. Ook het Artuklu paleis en St. George kerk bevinden zich op het complex.

Wandel door de Gazi Caddesi en de zijstraatjes

De beste manier om Diyarbakır en haar inwoners te leren kennen? Wandel door de Gazi Cadessi, de hoofdstraat van de stad. Rond de drukke hoofdstraat vind je tal van winkels, kraampjes en restaurants. Grote delen van de binnenstad werden tijdens de onrust in 2015 verwoest. De Gazi Caddesi is inmiddels weer volledig opgebouwd en voelt modern aan. Duik ook eens de smalle zijstraatjes in om kleine bazaars te bezoeken. Er wordt van alles verkocht. Kleding, specerijen, koperen kookgerei en tapijten. Af en toe sta je soms met verbazing te kijken hoe er ineens geitenhoofden op een vitrinekast staan en afgehakte poten van dieren in een mand liggen. Wanneer je ronddwaalt door de hoofdstraat en de smalle straatjes leer je de lokale bevolking en hun gebruiken kennen. De mensen zijn vriendelijk en maken graag een praatje met je. Maar let goed op je persoonlijke bezittingen, zeker in de drukke, nauwe straatjes.

Bezoek de Ulu Cami

Er zijn een aantal interessante moskeeën in Diyarbakır te vinden. De belangrijkste is de Ulu Cami, de Grote Moskee. Deze moskee is de oudste van Anatolië en misschien zelfs van heel Turkije. Het ontwerp van de moskee is gebaseerd op de Umayyad-moskee in Damascas, de heiligste plek van de islam. Omdat de Seltsjoekse sultan Malik Shah de stad een belangrijker aanzien wilde geven, liet hij in 1091 deze moskee bouwen die net zo groot moest zijn als de Umayyad-moskee. Rond de gebedstijd wordt de moskee druk bezocht door de lokale bevolking. Het is absoluut de moeite waard om een kijkje te nemen in de moskee. Let wel op dat je gepaste kleding draagt en trek je schoenen uit voordat je de moskee in gaat.

Een andere unieke moskee in Diyarbakır is de Sheikh Matar. Deze moskee is vooral bekend vanwege de minaret die op vier palen staat. Vandaar dat dit de vierbenige minaret wordt genoemd. Andere moskeeën zijn de Hazreti Süleyman moskee en de Behram Pasha moskee.

De Armeense kerk Sint-Giragos

Eeuwenlang hebben er christenen in Diyarbakır gewoond. Daarom vind je in de stad ook tientallen kerken. De belangrijkste kerk is de Sint Giragos, de grootste Armeense kerk in het Midden-Oosten. In de 19e en begin van de 20e eeuw kende Diyarbakır een grote Armeense gemeenschap. Na een brand van een andere kerk, werd de huidige Sint-Giragos gebouwd in 1883. De klokkentoren werd getroffen door de bliksem in 1913 en in dat jaar werd er een nieuwe gebouwd. Deze nieuwe klokkentoren was met 29 meter destijds het hoogste gebouw van de stad, wat niet werd gewaardeerd door de moslimgemeenschap. Tijdens de Armeense genocide in 1915 en 1916 werden de Armenen verdreven of vermoord. De Sint-Giragos raakte ernstig beschadigd en de klokkentoren werd gesloopt. Pas in 2009 werd begonnen aan de wederopbouw van de kerk. Net nadat de kerk heropend was, raakte deze opnieuw beschadigd tijdens de ongeregeldheden in 2015. Sinds 2022 kun je de kerk weer bezoeken.

Voor de lokale Syrische gemeenschap is de Assyrische kerk van de Maagd Maria de belangrijkste kerk. Deze kerk is gebouwd op de plek van een heidense tempel. Je kunt nog delen van de oude tempel zien.

Relaxen op de binnenplaatsen

In Diyarbakır vind je verschillende han’s/hani’s. Dit zijn sfeervolle binnenplaatsen waar je je tussen de lokale bevolking kunt begeven. De mooiste is de Hasan Pasa Hani, tegenover de Ulu Cami. Dit historische gebouw is een voormalige karavanserai, een plek waar de handelsreizigers vroeger konden uitrusten. Alleen de binnenplaats is al de moeite waard om te bekijken. Vooral op warme dagen is het hier heerlijk vertoeven en kun je een verfrissend drankje drinken in één van de vele theehuizen. Ook kun je hier een hapje eten in de restaurantjes. De lokale bevolking komt hier vooral voor een kopje Turkse koffie of zwarte thee. Twee andere historische han/hani’s zijn de Sakli Konak, Evidence Han en de Deliler Hani.

Bezoek de Dicle-brug

Zo’n drie kilometer ten zuidoosten van de stad vind je een indrukwekkende brug. De Dicle-brug dateert uit 1065 en is gebouwd met vulkanisch gesteente. Vanwege de tien bogen wordt deze brug ook wel de Tien-Ogen brug genoemd. De brug is een populaire plek. Niet alleen voor toeristen, ook voor de lokale bevolking. Aan beide zijden van de rivier de Tigris zijn cafés en restaurants te vinden waar thee en kebabs wordt geserveerd. Je kunt hier heerlijk langs het water zitten met uitzicht op de iconische brug. Als je eens in rondom en in het water van de Tigres kijkt, heb je de kans heel wat dieren te zien. Zo zagen we in het water verschillende slangen en schildpadden.

Het beste restaurant van Diyarbakır is volgens velen Fırın-ci Sur moeten zijn. Tijdens onze tweede avond hebben we hier gegeten. Het is verstandig om vooraf een tafel te reserveren, aangezien het af en toe behoorlijk druk kan zijn. Op de menukaart staan vooral gerechten met vlees. Houd er rekening mee dat je vooraf een aantal borden met voorgerechten krijgt met verschillende sla, brood en tapenade. Wij kregen er ook nog een soort vleesballetje bij. De eerste avond hebben we gegeten bij Sakli Konak 1317. Het restaurant bevindt zich op een prachtige binnenplaats. Het restaurant is vooral gericht op de Turkse bevolking. Ook hier staan alleen maar Turkse specialiteiten op de kaart. Wanneer je hebt besteld, kun je je voorgerecht zelf opscheppen. Tijdens het eten werd er live muziek gespeeld. Hartstikke leuk natuurlijk, maar het geluid was zo hard, dat je elkaar totaal niet meer kon verstaan. In tegenstelling tot veel andere restaurants wordt hier wel alcohol geschonken.

Overdag kun je op verschillende plekken terecht. Bij Hasan Pasa Hani zagen we de lokale bevolking traditionele Turks ontbijt bestellen. Bij zo’n uitgebreid ontbijt wordt de gehele tafel gevuld met verschillende hapjes. Kaas, worst, olijven, gevulde filodeeg, pide, yoghurt, noten, pepers, komkommer, honing en verschillende confituren. Mocht je een liefhebber zijn van een uitgebreid ontbijt, dan kun je hier terecht. Op straat wordt ook van alles verkocht. Zelf zou ik de dierenpoten of geitenhoofden even links laten liggen, maar een lekkere kebab, lahmacun of pide gaat er altijd wel in. Voor een verkoelend drankje raad ik de verschillende han’s/hani’s aan.

Wat mij vooral opviel in Diyarbakır is de enorme hoeveelheid aan straatkatten. Werkelijk op iedere hoek van de straat zie je wel een kat lopen. Zelfs in de stadsmuren heb ik katten gezien, sommige zelfs met kittens. Als kattenliefhebber doet het altijd pijn om zoveel zwerfdieren te zien. Daarom besloten we een lokale slager op te zoeken en hebben we kippenlever gekocht zodat we deze konden geven aan de katten. Die lever waren we vrij snel los. Het is overigens goed om te zien dat de lokale bevolking de katten ook helpen. Misschien zijn ze niet allemaal zachtaardig richting de dieren, maar op verschillende plekken zie je kattenbrokjes liggen en bakjes met water staan.

Diyarbakır heeft een eigen vliegveld. Vanuit Istanbul, Ankara, Izmir en Antalya kun je naar Diyarbakır vliegen. In het hoogseizoen zijn er ook rechtstreekse vluchten naar Diyarbakır vanuit Duitsland. Als je al in het zuidoosten van Turkije bent, kun je vanuit Şanlıurfa, Mardin of Midyat een dolmus pakken. Houd er wel rekening mee dat de busstations ver buiten de historische stad bevinden. Wanneer je Zuidoost-Anatolië goed wil ontdekken, kun je dit het beste doen met een huurauto. Mijn reis begon in Gaziantep. Vanuit hier reed ik via Şanlıurfa en Mardin naar Diyarbakır. Vervolgens reed ik via Berg Nemrut en Halfeti weer terug naar Gaziantep. Een huurauto geeft je volop vrijheid en is in mijn ogen de makkelijkste manier om de regio te ontdekken.

Om Diyarbakır te ontdekken heb je ongeveer twee volle dagen nodig. Wil je Zuidoost-Anatolië verder ontdekken? Kijk dan hieronder welke bezienswaardigheden je in de omgeving kunt bewonderen.

Zerzevan Kalesi

Het Zerzevan Kalesi is gelegen tussen de steden Mardin en Diyarbakır. Misschien geen bekende bezienswaardigheid, maar wel een hele belangrijke. Het kasteel was van strategisch belang omdat het pal naast een belangrijke handelsroute lag. Eeuwenlang werd hier hevig gevochten. Maar dat is niet het enige. Tijdens opgravingen ontdekte men een Mithras-tempel, gewijd aan de zonnegod Mithras. Het is één van de best bewaarde tempels gewijd aan deze zonnegod. Toegang tot het kasteel is gratis.

Midyat

Ten zuidoosten van Diyarbakır ligt de stad Midyat. Deze stad is het historische centrum van het Assyrische volk dat hier tot 1915 leefde. Een groot deel van het oude centrum is bewaard gebleven. Je kunt er enkele historische gebouwen bezoeken zoals het Mor Gabriel klooster.

Hasankeyf

Niet ver van Midyat ligt Hasankeyf. De oude stad kwam volledig onder water te liggen na de bouw van een stuwdam. Hogerop werd er een nieuwe stad gebouwd. Enkele bijzondere gebouwen van de oude stad werden vooraf verplaatst en worden nu op nieuwe plaatsen opgebouwd. Met een bootje kun je over de Tigres varen en kun je nog enkele delen van de oude stad bewonderen.

Takoran Valesi

Ben je onderweg naar Berg Nemrut? Maak dan even een korte stop bij Takoran Valesi. De ligging van deze vallei is prachtig. Vanaf verschillende plekken heb je een prachtig panorama op de vallei. Het is overigens niet de moeite waard om naar het dorpje Baki te rijden. Hier was helemaal niets te doen.

Berg Nemrut

Nemrut Dağı, of Berg Nemrut, is een grafheuvel in de vorm van een piramide. Men vermoedt dat de grafheuvel van koning Antiochus Theos is, al heeft men nooit een tombe gevonden. Bovenop de top zijn twee terrassen waar enorme stenen beelden staan. Natuurlijk is er een beeld van de koning die omringd wordt met even grote beelden van verschillende goden en dieren. De hoofden zijn van de romp gevallen en liggen nu op de grond. Dit zorgt voor een indrukwekkend beeld. Wat mij betreft het absolute hoogtepunt van Zuidoost-Anatolië.