Doel, een spookstad bij Antwerpen

De eerste vermelding van Doel stamt al uit het jaar 1267, toen het nog bekend stond als ‘De Doolen’. Men vermoed dat het dorp enkele eilandjes in de Schelde waren. Er werd hier intensief turf gewonnen. Door de turfafgravingen werd het gebied kwetsbaar voor overstromingen. Er werden dijken en polders aangelegd om het gebied te beschermen. Tijdens deze indijkingswerken verplaatste de woonkern van Doel naar de huidige ligging.

Doel groeide uit tot een levendig industriestadje, maar in de jaren ’60 van de twintigste eeuw beginnen de problemen voor de inwoners van Doel. Er zijn plannen om de haven van Antwerpen uit te breiden. Door deze plannen zou Doel van de kaart geveegd moeten worden, maar niet iedereen lijkt het hiermee eens te zijn, waardoor de inwoners van Doel in het ongewisse gelaten worden. Wel wordt er in 1969 gestart met de bouw van de kerncentrale, één kilometer van Doel vandaan.

In de jaren ’70 wordt er begonnen met het onteigeningen en loopt het dorp langzaam leeg. Door een bouwverbod in Doel, zijn huizen inmiddels verouderd en vervallen. In 1999 besluit de Vlaamse regering dat Doel alsnog dient te verdwijnen om ruimte te bieden aan de uitbreiding van de haven van Antwerpen. Veel mensen hebben hun huis verkocht aan de Maatschappij voor Grond- en Industrialisatiegebied van het Linkerscheldeoevergied. Door een juridische en politieke strijd die nog altijd loopt, wonen er nog steeds mensen in het dorp. Veel mensen zijn het niet meer, daar waar Doel in de jaren ’60 nog ruim 1400 inwoners telde.

Dat Doel in een spookstad is verandert heeft niets te maken met de kerncentrale. Veel buitenstaanders denken namelijk dat dit de hoofdreden is dat Doel verlaten is. De kerncentrale is wel enkele malen negatief in het nieuws geweest. Reactoren bevatten scheurtjes en zijn enkele maanden stil gezet. In 2014 werd er door sabotage een kernreactor overhit. Ook dit jaar waren er problemen met de reactor en de Tweede Kamer heeft al meerdere malen zijn zorgen geuit over de veiligheid van de centrales.

Ondanks dat in dit artikel gesproken wordt over een spookstad, is Doel niet volledig verlaten. Nog altijd wonen er nog altijd mensen. Borden met waarschuwingen staan verspreid door Doel. Ze waarschuwen de mensen voor maatregelen op samenzweringen, vandalisme en het lastig vallen van de bewoners. Tussen de vervallen huizen, zijn er ook bewoonde huizen. Bloembakken met kleurrijke bloemen verfraaien het verder troosteloze straatbeeld. Affiches op de ramen laten de mensen weten dat hier nog mensen wonen en dat bewakingscamera’s een oogje in het zeil houden.

Het is ook nodig, want verlaten plekken worden het doelwit van vandalisme. Er zijn enkele woningen zelfs uitgebrand. Op ieder verlaten huis is graffiti aangebracht en zijn ingangen tot de woningen geforceerd om binnen te komen om de achtergelaten inboedel te vernielen. De huizen zijn echter nog steeds privaat gebied en het betreden van de woningen is ten strengste verboden. De graffiti was ooit bedoeld om de huizen te beschermen. Fraaie kunstwerken zijn echter beklad met minder fraaie tekeningen en lelijke tags. De achtergebleven mensen die nog in Doel wonen en zich sterk maken tot het behoud van het dorp, roepen derhalve op om van de huizen af te blijven. Ga nergens naar binnen, maar niets kapot en breng geen nieuwe graffiti aan.

Ik rijd richting Doel en kom terecht op het enorme havengebied van Antwerpen. Kranen, containers en de aanwezigheid van vele vrachtwagens op de weg wijzen erop dat dit gebied groots moet zijn. En niet geheel gek dat dit soort gebieden dorpjes heeft opgeslokt. Op de snelweg moet ik zelfs 6 euro tol betalen, terwijl ik de eerste afslag moet hebben 500 meter verder.

Wanneer ik Doel inrijdt zie ik twee poortjes waar ooit slagbomen hebben gestaan. De slagbomen zijn verdwenen. Ze waren ooit hier neergezet om ongewenste mensen buiten te houden in de avond. Maar zodra ik door de poortjes rijd, komen de eerste verlaten huizen in beeld. Ook wordt er al gewerkt om de huizen met de grond gelijk te maken. Ik rijd naar het centrum en parkeer de auto recht voor de kerk en de begraafplaats. De kerk werd gebouwd in 1772 en is een herkenningspunt van Doel.

Daarna begin ik aan mijn wandeling door de straten van het dorp. Het is bizar om door dit dorp te lopen. Ergens schiet Tsjernobyl door mijn hoofd, ook al zo’n verlaten gebied.  Wat me direct opvalt zijn de barricades aan de huizen. Deze zijn anders dan de foto’s die ik ken van Doel. Het blijkt dat ze tegenwoordig de houten barricades hebben vervangen voor ijzeren platen. Het hout was toch iets te gemakkelijk om kapot te maken waarschijnlijk. Hierdoor zijn enkele kunstwerken die ik van foto’s ken, deels verdwenen. In de openingen die er wel zijn, valt te zien dat de inboedel van de huizen compleet getrashed is. Vrijwel iedere garagebox is geforceerd. Het is zonde om te zien dat er toch steeds mensen zijn die alles moeten vernielen.

Her en der herinneren uithangborden aan betere tijden. Willy de Nijs had hier ooit een winkel voor elektriciteit, sanitair en centrale verwarmingen. Of de Avia garage waar inmiddels nog maar één verloederde pomp staat. In de straat van de kerk staat het oude Sinte Cornelius Gesticht. Speelplaatsen met oude speeltoestellen wachten vergeefs op jonge kinderen. Vernielde bushokjes waar ooit mensen hebben zitten wachten op de bus.

Die bussen komen er uiteindelijk. Want inmiddels komt er wat beweging in Doel. Bussen vol met toeristen draaien rondjes door het dorp. Mensen in de bus kijken naar buiten. Vreemd genoeg stoppen ze niet om even uit te stappen. Het zal een kort onderdeel van de toer zijn. Toch is dit niet het enige leven in Doel. Fietsers racen door de straten en inmiddels komen ook andere mensen aan om foto’s te maken van het dorp. Maar ook zie ik enkele bewoners in hun tuin werken. Ze zeggen allemaal vriendelijke goedendag. Hoewel ik ze enkele vragen zou willen stellen, wil ik ze ook weer niet lastig vallen. Ik zal immers niet de eerste zijn die hun dingen vraagt over hun woonsituatie. Daarbij moet ik natuurlijk ook in het achterhoofd houden dat ik nu een soort ramptoerist ben met een camera om mijn nek.

Lopen door de verlaten straten van Doel. Het heeft toch iets moois eigenlijk. Het zou zonde zijn als dit ooit gesloopt wordt. Hoewel het Café Doel 5 open is, laat ik een lunch of een drankje aan me voorbij gaan en verlaat het dorp. Terwijl ik weer richting te ring rijd zie ik weer de sloopwerkzaamheden. Het zou zomaar kunnen zijn dat Doel misschien over enkele jaren toch van de kaart geveegd is. Wie Doel dus nog eens wil bezoeken, zal zeker snel een keer moeten gaan. En zoals in de urban exploring scène wordt gezegd: leave nothing but footprints.