Miltenberg, parel aan de Main

De geschiedenis van Miltenberg gaat ver terug. Al in de prehistorie en vroege geschiedenis leefden er mensen rondom de ‘Mainknie’, tussen het Odenwald en Spessart. Er zijn sporen gevonden van nederzettingen op de Greinberg boven het Maindal. De Kelten bouwden een ringmuur, die tot op de dag van vandaag nog zichtbaar is. Ook de Romeinen zagen het belang van deze strategische ligging. Ze bouwden hier de limes; de grens- en verdedigingszone van het Romeinse Rijk met Germania. Er zijn tegenwoordig nog overblijfselen van Romeinse forten te vinden rondom de stad. De Romeinen gebruikten al het rode zandsteen als bouwsteen. Dit zandsteen werd gewonnen uit de groeven rondom de stad en staat bekend als het Miltenberger Sandstein.

Miltenberg werd voor het eerst in documenten vermeld rond 1237. Dankzij de ligging aan een handelsroute tussen Nürnberg en Frankfurt en de ligging aan de rivier de Main, ontwikkelde Miltenberg zich snel. Er werden munten geslagen en de stad bood onderdak aan keizers en koningen. Rond de 14e eeuw wordt de stad uitgebreid met een stadsmuur met de toren. Toch wordt de stad meerdere malen geplunderd en heeft het te kampen met overstromingen en stadsbranden. In de stad waren ook veel heksenprocessen. Zowel mannen als vrouwen werden verdacht van hekserij en werden vervolgd. Een flink aantal mensen zijn beland op de brandstapel.

Miltenberg kwam vrijwel ongeschonden de Tweede Wereldoorlog door. Zodoende heeft de stad de middeleeuwse sfeer weten te behouden. Tegenwoordig is het één van de belangrijkste steden van de regio Churfranken.

Wandel door de Altstadt

Maak een wandeling door de Altstadt om kennis te maken met Miltenberg. Het historische centrum is bijna volledig bewaard gebleven en ademt nog altijd de sfeer van de middeleeuwen. De hoofdstraat is autovrij en daardoor kun je hier op je gemakje rondkijken. Bewonder de vele vakwerkhuizen, romantische steegjes en de vele verstopte hoekjes. Bekijk onder meer het oude stadhuis. Hier hebben door de eeuwen reizende kooplieden hun goederen verkocht. Ook kun je duidelijk sporen zien van verschillende overstromingsrampen van de stad. Opvallend is de parochiekerk St. Jakobus, met zijn tweelingtorens. De St. Jakobus werd al in de 13e eeuw gebouwd en was de eerste kerk met een begraafplaats. Aan de zijde van de Main kun je enkele graven zien. Hoewel de kerk in 2004 nog grondig werd gerenoveerd, zijn veel originele elementen nog altijd te bewonderen. Een andere kerk is de Johanniskirche die opvalt vanwege het rode zandsteen. Binnen kun je bijzondere ramen zien. Een derde kerk in de Altstadt is de Franziskanerkirche van het gelijknamige klooster.

Alter Marktplatz met het Schnatterloch

Het hoogtepunt van de Altstadt is de Alter Marktplatz. Wanneer je op dit plein staat, begrijp je al snel waarom dit één van de mooiste fotomotieven van de stad is. Het marktplein wordt omringd door pittoreske vakwerkhuizen en de parochiekerk St. Jakobus. Midden op het plein staat een prachtige rode zandstenen fontein uit 1538. De Alte Marktplatz staat bekend als het ‘Schnatterloch’. Wanneer je omhoog wandelt, richting de Mildenburg zie je het Schnatterlochturm. Het woord ‘Schnatter’ is afgeleid van de oude term ‘Snade’, wat grens betekent. Onder de toren bevindt zich een gat. Wanneer het hevig regende kon het water via een afvoerkanaal via het marktplein naar de Main worden afgevoerd. Dit afvoerkanaal diende daarnaast als een markering van de oude stadsgrens. Aan het plein is ook het Miltenberg City Museum gevestigd. Hier kun je meer te weten komen over de geschiedenis van de regio.

Schwarzviertel

Het oudste deel van Miltenberg is het Schwarzviertel. In het gebied tussen het Schwerfeger Tor en het Alter Marktplatz staan vele prachtige vakwerkhuizen. De benaming van deze wijk is te danken aan de Greinberg, die in de wintermaanden zijn schaduw werpt over dit deel van deze wijk. Aangezien de zon hier dus nauwelijks schijnt heeft deze wijk de de naam Schwarzviertel gekregen; de zwarte wijk. Hoewel dit het oudste deel van de stad is, staat het oudste huis van Miltenberg iets verder. Het vakwerkhuis Hauptstraße 136 is het oudste huis dat werd gebouwd in 1339. Gek genoeg staat er op de gevel het jaar 1333, maar dit klopt dus niet.

Staffelbrunserbrunnen

Brussel heeft Manneken Pis, Miltenberg heeft de Staffelbrunsbrunnen. Niet ver van de oevers van de Main staan de beelden van drie plassende mannen. Tijdens carnaval hebben veel steden bijnamen voor de inwoners waarmee ze op een ludieke manier naar elkaar verwijzen. De inwoners van Miltenberg staan bekend als de ‘Staffelbrunser’. Volgens de legende haalden de inwoners van de stad hun water uit de Staffelbrunnen, een bron in de Alstadt. Hierdoor kregen ze de naam ‘Staffelbrunnler’. Later werd deze naam verbasterd naar Staffelbrunser. Het woord ‘brunsen’ betekent in deze regio plassen of urineren. De fontein met de plassende mannen verwijst derhalve naar deze bijnaam. In het begin was de fontein niet bepaald onomstreden, maar tegenwoordig is het een van de meest iconische bezienswaardigheden van Miltenberg. Het is in ieder geval een uiterst grappige plek om foto’s te maken. Achter de drie plassende beelden staat een wc-gebouw. Tot een paar jaar geleden stond er op dit gebouw het woord WC. Op foto’s van de Staffelbrunser stond dus vaak het woord WC op de achtergrond. Dit is inmiddels aangepast naar het woord Miltenberg. Een betere keuze in mijn ogen.

Mildenburg en Museum Burg Miltenberg

De Mildenburg torent boven Miltenberg uit. Al meer dan 800 jaar is deze burcht het herkenningspunt van de stad. Het kasteel werd tegen het einde van de 12e eeuw gebouwd door de aartsbisschoppen van Mainz. Dankzij de burcht is de stad overigens ontstaan. De eerste inwoners van de regio vestigden zich binnen de muren van de burcht. Met de bescherming van de muren kon uiteindelijk de stad worden opgebouwd. Door de eeuwen heen heeft de Mildenburg veel doorstaan; veroveringen, vernietigingen, wederopbouw en wisselingen van eigenaren. Lange tijd was het kasteel zeer verwaarloosd en konden bezoekers alleen de buitenmuren bewonderen. Na een uitgebreide renovatie kunnen bezoekers sinds 2011 het kasteel bezoeken. Vanaf het kasteel heb je het mooiste panorama over de stad. Er is een museum gevestigd in het kasteel met kunstwerken uit de 17e tot de 20e eeuw. Ook is het mogelijk om de donjon te bezoeken voor een nog beter uitzicht over het dal.

Sporen van de oude stadsmuur

Miltenberg werd omringd door een stadsmuur. De stadsmuur bestond uit twee ringen en had oorspronkelijk zo’n 50 torens en poorten. Hoewel grote delen van de originele muur zijn afgebroken, kun je op veel plekken nog resten van de originele stadsmuur zien. De Mainzer Tor, Würzburger Tor, Zuckermantelturm, Schwertfegertor en Schnatterlochturm zijn de belangrijkste bezienswaardigheden van de stadsmuur.

Gasthaus ‘Zum Riesen’

Het mooiste vakwerkhuis is de Altstadt is het Gasthaus ‘Zum Riesen’. Dit pand staat ook wel bekend als het Fürstenherberge en is de oudste herberg van heel Duitsland. Al in de 12e eeuw werd de herberg voor het eerst vermeld in een document. Net als veel gebouwen in de stad, heeft de herberg een bewogen geschiedenis. In de jaren 1627 en 1629 werden de eigenaren beschuldigd van hekserij en belandden ze op de brandstapel. Beroemde personen zoals keizer Barbarossa, keizer Lodewijk de Beier, keizer Karel IV en keizerin Maria Theresia hebben gegeten in de herberg. Nog altijd kun je bij Gasthaus ‘Zum Riesen’ heerlijk eten. Een aanrader als je een leuke plek zoekt voor lunch of diner.

Brauhaus Faust

Liefhebber van bier? Neem dan een kijkje bij Brauhaus Faust in het Schwarzviertel. Al ruim 350 jaar wordt hier bier gebrouwen op traditionele wijze. Daarmee is dit de oudste brouwerij van het Rijn-Main landschap. Terwijl veel brouwerijen wereldwijd hun bieren proberen te verkopen, blijven de biertjes van Brauhaus Faust juist in de regio. In 2016 kreeg de brouwerij de titel ‘Craft bier brouwerij van het jaar’ en een jaar later ‘Brouwerij van het jaar’. Je kunt in de bierbrouwerij een rondleiding boeken. Zo ontdek je niet alleen de geschiedenis van de brouwerij, maar uiteraard kun je ook enkele biertjes proeven. Nog leuker is dat je zelfs je eigen bier kunt brouwen. Je hebt hiervoor overigens wat tijd nodig, want deze tour duurt 7 uur. Aan het einde van de tour kun je wel 5 liter aan bier mee naar huis nemen.

Oude Joodse begraafplaats

Vanwege de strategische ligging en het rode zandsteen was Miltenberg een belangrijke handelsstad in de middeleeuwen. Er waren veel Joodse inwoners die verantwoordelijk waren voor het afhandelen van de financiën. De Joodse gemeenschap woonde zeer lang in Miltenberg, maar verdwenen voor de aanvang van de Tweede Wereldoorlog. De oude Joodse begraafplaats tussen de Burgweg en de stadsmuur is een herinnering aan de grote Joodse gemeenschap. Men vermoedt dat de begraafplaats meer dan 600 jaar oud is. De meeste graven zijn gemaakt van lokaal zandsteen.

Holzkugelbahn in het Stadtpark

Vanuit de Altstadt ben je binnen enkele minuten al in een bosrijke omgeving. Voor de inwoners moet dit heerlijk zijn. Om toch meer mensen de natuur in te krijgen is er in het Stadtpark een knikkerbaan gebouwd in het Stadtpark. In acht verschillende secties kun je ballen van beukenhout over het parcours laten rollen. Die ballen kun je bij een automaat in het park kopen. De totale lengte van de knikkerbaan is zo’n 200 meter met verschillende obstakels en houtgesneden kunstwerken. Niet alleen leuk voor kinderen, ook voor volwassenen.

Wandel je iets verder de bossen in, dan kom je uit bij de Felsensee.

Zoals al vermeld, Miltenberg is geen hele grote stad. Binnen een dag kun je al veel van de stad hebben gezien. Maar ook rondom Miltenberg valt nog genoeg te ontdekken.

Andere steden in Churfranken die de moeite waard zijn

Miltenberg is één van de 25 steden en dorpen van Churfranken. Iedere plaats heeft zijn eigen charme en bezienswaardigheden. De mooiste plaatsen die je kunt bezoeken zijn onder meer Amorbach, Bürgstadt en Klingenberg. In Amorbach kun je enkele barokke gebouwen bewonderen. Het Templerhaus is één van de oudste vakwerkhuizen van heel Duitsland. Het is heel bijzonder om dit huis van binnen te bekijken en hoe talloze families hier hebben gewoond. Bürgstadt staat vooral bekend om wijn. Hier komen de beste wijnen van Duitsland vandaan. De belangrijkste bezienswaardigheid van Bürgstadt is de Martinskapelle met de plafond- en wandschilderingen uit de 16e eeuw. Een andere historische stad is Klingenberg met de vele vakwerkhuizen en wijngaarden.

Wandelen in Churfranken

In Churfranken vindt je een uitgebreid netwerk aan wandelroutes. Ideaal om de wandelschoenen aan te trekken en de regio te voet te ontdekken. De belangrijkste wandelroute in Churfranken is de Fränkischer Rotwein Wanderweg. Deze 79 kilometer lange route brengt je langs de wijngaarden en verschillende steden. In 2023 wandelde ik een deel van deze route. Een andere langeafstandswandeling is de Südspessartsteig met een totale lengte van 60,9 kilometer. En dan zijn er nog talloze kortere wandelroutes te vinden die je gemakkelijk binnen een dag kunt wandelen.

Wil je de regio toch in een sneller tempo ontdekken? Huur een fiets. Er zijn een flink aantal fietsroutes uitgestippeld over goed onderhouden fietspaden. Onderweg kun je afstappen en de kastelen, kloosters en steden bezoeken.

Wijngaarden, wijnboeren en wijnfeesten

Franken is een belangrijke wijnregio in Beieren. Al sinds de middeleeuwen wordt hier wijn geproduceerd. Het landschap rondom de Main wordt gekenmerkt door de steile wijngaarden waar verschillende druivensoorten groeien. Churfranken staat vooral bekend om de rode wijnen. Veel wijnen uit Churfranken zijn al in de prijzen gevallen. Als je een wijnliefhebber bent is dit een regio die je zeker eens bezocht moet hebben. Bezoek de wijnboeren en Weinstuben. De Weinstuben worden hier ook wel ‘Häckerwirtschaften’ genoemd. Een bezoek aan een Häckerwirtschaft is een aanrader. Ze vormen een bijzondere traditie in de regio. Slechts enkele dagen per jaar zijn de Häckerwirtschaften geopend en kun je wijn proeven met lokale gerechten. Ieder stad en dorp heeft zijn eigen evenementen. Wanneer er weer een volgend evenement is, kun je op de Häckerkalender bekijken.

Burchten en kastelen

In Churfranken vind je talloze burchten en kastelen. Om de regio te beschermen, lieten de keurvorsten en aartsbisschoppen van Mainz talloze burchten en kastelen bouwen. Veel van deze bouwwerken zijn inmiddels een ruïne, slechts een aantal zijn nog altijd in gebruik. Je kunt een flink aantal van de burchten en kastelen bezoeken zoals de Miltenburg. Wandel bijvoorbeeld naar de Gotthardsruïne op de Gotthardberg. Het is een korte wandeling en vanaf de toren heb je een mooi uitzicht. Of bezoek de burgruïne Clingenburg boven de stad Klingenberg. Vanaf het terras heb je een fraai uitzicht over het dal van de Main en het Odenwald. Andere bezienswaardigheden zijn de Henneburg, Collenburg en het kasteel Freudenberg.

Disclaimer: Mijn trip naar Churfranken is tot stand gekomen in samenwerking met Churfranken E.V. Alles wat je in dit artikel leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.