Vandaag kwam er een opmerkelijk bericht op het nieuws. Toen ik het voor het eerst hoorde, kon ik een lach niet onderdrukken, maar daarna ging ik verder nadenken. Hoe dom en hoe naïef kun je zijn? Wat moet er in het hoofd zijn omgegaan toen men dit bedacht? Zou men echt hebben gedacht dat het een fantastisch idee zou zijn? Daarnaast, wie zou in hemelsnaam hier gebruik van maken op dit bizarre idee? Waar gaat het eigenlijk over? Het gaat over Auschwitz. Een plek waar toch iedereen van moet hebben gehoord of iets over hebben gelezen en gezien. Auschwitz-Birkenau was het voornaamste en beruchtste concentratiekamp dat door nazi-Duitsland werd opgezet. Doel was om de Joden in Europa te vernietigen, de Endlösung zoals de Duitsers het noemden. Aanvankelijk werd het kamp gebouwd als concentratiekamp voor krijgsgevangenen. Maar tussen de jaren 1942 en 1944 werd dit het grootste massavernietigingskamp waar Joden werden gemarteld en gedood. Ruim een miljoen Joodse mannen, vrouwen en kinderen kwamen hier om het leven. Tienduizenden andere mensen zoals Polen, Roma en Sinti werden hier ook gedood.
Auschwitz-Birkenau was het grootste van de concentratiekampen van het Duitse nazi-regime. Het was het kamp waar uitroeiing werd gecombineerd met dwangarbeid. De overblijfselen van de twee kampen, te weten Auschwitz I en Auschwitz II – Birkenau werd in 1979 op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO geplaatst als het bewijs van deze onmenselijke. Het is een plaats waar we collectief bewust moeten zijn van deze zwarte hoofdstuk in de geschiedenis van de mensheid. Het moet overgedragen worden op jongere generaties zodat we ze kunnen waarschuwen tegen de vele bedreigingen en tragische gevolgen van extreme en onmenselijke ideologieën.
Terug naar het nieuwsbericht dat ik vandaag hoorde, want wat was er nou precies aan de hand? Vanwege de enorme hitte in Polen, besloten de mensen van het museum sprinklers te plaatsen zodat mensen zich konden afkoelen. Bij veel bezoekers schoot dit compleet in het verkeerde keelgat. Het zou te veel lijken op de gasdouches. Het museum is zich echter van geen kwaad bewust en blijven erbij dat het een goed idee was voor de toeristen die deze hitte niet gewend zijn. Zelf vind ik het extreem smakeloos, of het nu heet is of niet. Op zo’n plek, waar zulke tragische gebeurtenissen hebben afgespeeld, ga je geen douches neerzetten. Toen ik later foto’s op Twitter voorbij zag komen, zag ik ook lachende jongeren onder de douches staan. Dit deed me denken aan de keer dat ik Auschwitz bezocht in 2011. Tijdens ons bezoek en de rondleiding heb ik me groen en geel geërgerd. Laat voorop staan, dat de plek uitermate indrukwekkend is, maar het liet ook zien hoe weinig respect sommige mensen tonen op plekken zoals deze.
Wie Auschwitz al eens heeft bezocht, weet dat er twee kampen zijn. Het oorspronkelijke concentratiekamp, Auschwitz I staat bekend om de lugubere tekst ‘Arbeit macht frei’ boven de ingang. Het was het administratieve centrum en werd in eerste instantie vooral gebruikt om Poolse verzetsmensen en intellectuelen op te sluiten. In totaal zijn hier ongeveer 70.000 mensen vermoord. Hier zijn ook alle persoonlijke voorwerpen en collecties toonbaar gemaakt voor het publiek. Bergen koffers, brillen, schoenen en zelf haar zijn hier achter glas te zien. De hoeveelheid is enorm en schokkend. Met een gids loop je hier over het complex. Barak in barak uit. De gids vertelt je ook wanneer je absoluut geen foto’s mag maken. Maar omdat de groepen zo groot zijn, blijven er mensen die lak hebben aan deze regels. Groepen Aziaten met dikke toeters om hun nek, knippen de ene na de andere foto. Wanneer de gids een paar keer een waarschuwing uitdeelt, kijken de mensen alsof ze absoluut niet weten wat er zojuist wordt gezegd. Op het moment dat ik achter enkele Aziaten loop en zie dat ze weer onsmakelijk foto’s maken van de bergen met haar, tik ik ze aan. Ik laat met mijn handen duidelijk weten dat ze geen foto’s mogen maken en wijs nog eens naar het bord ‘Verboden fotograferen’. Het interesseert ze niet en ze knippen nog maar een foto. Hier kan ik absoluut slecht tegen. Ook uitermate raar is het feit dat we met z’n allen met een koptelefoon moeten lopen in groepen van ruim 30 man. Ik snap prima dat je met een gids en een groep over het gehele complex moet lopen, maar maak de groepen kleiner en laat die koptelefoons achterwege. Het doet zo’n enorme afbreuk aan het geheel.
Wanneer we onze rondleiding over Auschwitz I hebben gehad, nemen we de bus naar het tweede complex: Auschwitz II – Birkenau. Dit was het grote vernietigingskamp en werkkamp. Hier kwamen de gevangenen aan in spoorwagons die voor veevoer werden gebruikt. Mensen maakten een reis die dagen kon duren, zonder eten, drinken en sanitaire voorzieningen. Eenmaal aangekomen in het kamp werd bepaald wie nog mocht werken en wie zou worden vergast. Sommige wagons werden volledig de gaskamers ingestuurd. Hier stonden ook honderden barakken en het kamp was omgeven door diepe sloten en prikkeldaad dat onder stroom stond. Hier besloten wij tijdens onze rondleiding om ons van de groep af te zonderen en zelf het complex te verkennen. Het spoor, de barakken, de gaskamers die beide tot de grond gelijk werden gemaakt; het is allemaal indrukwekkend. Wanneer ik een barak binnenloop hoor ik ineens hard gelach en gegiechel. Ik loop wat verder en zie vervolgens vier Italiaanse jongeren op de houten planken liggen die als bed dienden voor de gevangenen. Ze hebben heel veel lol met het maken van selfies en gekke bekken trekken. Minutenlang kijk ik het groepje vol verbazing aan. Ze zien mij staan, maar trekken zich er niets van aan. Terwijl een jongen op één van de meiden springt wil hij dat de anderen een foto van hen maakt. Hoofdschuddend verlaat ik de barak. Hoe kan het nou zo zijn dat mensen hier dit soort dingen kunnen doen? Hebben zij geen respect en geen besef wat hier precies is gebeurd? Ik ben zelf 40 jaar na de oorlog geboren, maar het zou nooit in mijn hoofd opkomen om dergelijke zaken te doen.
Toen ik vandaag weer op Twitter foto’s van lachende jongeren onder de douche zag, dacht ik direct aan de vier Italiaanse jongeren. Hoe moeilijk is het om je even te gedragen op plekken zoals deze. Plekken waar we ons bewust moeten zijn van de tragische gebeurtenissen die zich daar hebben afgespeeld en dat we blij mogen zijn dat wij niet in dergelijke tijden leven van oorlog en verderf. Wat wordt deze jongeren geleerd überhaupt? Ondanks dat ik me die dag ergerde aan de medemens, kan ik het iedereen aanraden om deze plek eens te bezoeken. Daarbij denk ik ook dat het goed is om te beseffen dat onze generatie blij mag zijn met de vrijheid die we hebben, wat andere mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog niet hadden. Daar mogen wij toch best even respect voor tonen?
