Crottendorfer Räucherkerzenland

Het gebruik van wierook is al eeuwenoud. Oude beschavingen en culturen gebruikten het voor religieuze rituelen, genezing en zuivering. De rook zou de goden gunstig stemmen en gebeden naar de hemel brengen. Het aansteken van wierook werd als iets heiligs beschouwd. Rond de 11e en 12e eeuw werd wierook ook gebruikt in de mijnindustrie in het Ertsgebergte. De mijnwerkers lieten zichzelf en hun werktuigen ‘smudgen’ in de hoop de donkere mijnen weer ongeschonden te kunnen verlaten. Toen het werk in de mijnbouw een stuk minder werd, gingen de mijnwerkers op zoek naar andere mogelijkheden om geld te verdienen. Veel mensen gingen speelgoed maken van hout. Zo ontstonden de eerste Räuchermänner. Deze beeldjes werden een onderdeel van de volkskunst van het Ertsgebergte. Het lichaam en hoofd van deze houten beelden wordt uitgehold, zodat je een Räucherkerz erin kan laten branden. De rook stijgt op en komt via het mondgat tevoorschijn. Met de komst van de Räuchermänner werd het gebruik van de Räucherkerzen steeds populairder, met name rond de kerstperiode. Tegenwoordig zijn ze een onderdeel geworden van de kersttraditie in geheel Duitsland. Op iedere kerstmarkt kun je Räucherkerzen kopen in allerlei verschillende geuren. Fabrikanten zijn steeds op zoek naar nieuwe geuren om creatief te blijven.

Een van de bekendste producenten van Räucherkerzen is ‘Original Crottendorfer’. Aan het begin van de 20e eeuw begint Freya Graupner wierookkegels te maken in haar kleine keuken. Haar vier kinderen moeten meehelpen. Ze doen dit niet omdat ze het leuk vinden, maar omdat ze het geld hard nodig hebben. De wierookkegels worden in bakjes gedaan en vervolgens op de lokale markt verkocht. De receptuur van haar Räucherkerzen schrijft Freya allemaal in haar boekje, die tot op de dag van vandaag nog geheim zijn. In 1936 start Freya haar eigen bedrijf op. De kleine woonkeuken blijft haar productieruimte tot aan 1955 wanneer er naast haar huis een schuur wordt gebouwd. Räucherkerzen worden steeds populairder en meer en meer mensen werken in het bedrijf. Er wordt flink geëxperimenteerd en daardoor gebeuren er soms ongelukken. De grootste ramp vindt plaats in 1963 als de fabriek afbrandt door de productie van sterretjes. Tijdens de DDR periode wordt het bedrijf onteigend, maar de productie blijft lopen. Tegenwoordig behoren de Original Crottendorfer Räucherkerzen tot een van de populairste fabrikanten van wierookkegels. Zo wordt in 2017 het Räucherkerzenland geopend waar bezoekers een museum kunnen bezoeken en hun eigen Räucherkerzen kunnen maken. Er is een gigantische winkel waar je de Räucherkerzen en allerlei andere (kerst)decoratie kunt kopen.

Natuurlijk kun je in de winkel je favoriete Räucherkerzen kopen. Maar nog leuker is het om deel te nemen aan een workshop. Treed in de voetsporen van Freya Graupner en maak je eigen Räucherkerzen. In het Crottendorfer Räucherkerzenland zijn er drie ruimtes waar deze workshops worden gegeven. Natuurlijk wilde ik het zelf eens proberen om mijn eigen Räucherkerzen te maken.

Omdat je handen behoorlijk vies zullen worden, zul je een schort moeten dragen. Daarna neem je plaats aan je werkbank en je kunt iets te drinken bestellen. Omdat ik er ben tijdens de Adventsperiode, bestel ik een Glühwein. De workshop begint met een korte introductievideo over de geschiedenis van Original Crottendorfer Räucherkerzen. Daarna is het tijd om aan de slag te gaan. Iedereen krijgt een beetje deeg, de basis van je Räucherkerzen. Let goed op, want daarna wordt verteld hoe je te werk moet gaan. Je gaat de deeg in vier verschillende bollen delen en voegt hier vervolgens je gewenste geur en vanillesuiker aan toe. Gebruik niet te veel, maar zeker ook niet te weinig. Kneed alles samen tot een nieuw bolletje. Deze sla je vervolgens plat en je maakt er een vierkant van. Nu kun je er driehoeken uit snijden die je daarna in een kegelvorm rolt. Dit doe je ook met de rest van het deeg. Je kunt dus variëren met verschillende geuren. Zodra je al je kegeltjes hebt gemaakt, kun je ze in een doosje zetten. Nu is het zaak om ze drie tot vier weken te laten drogen op een warme plek. Daarna zijn je Räucherkerzen gereed om op te branden.

Mijn Räucherkerzen? Ik was er vrij tevreden over. Ze hadden het juiste formaat en een aantal zagen er precies uit als het origineel. Na drie weken drogen heb ik de eerste aangestoken. Qua geur had ik wellicht iets meer geurstoffen kunnen gebruiken, maar ze rookten in ieder geval goed en netjes op. Ik kan voorlopig weer even vooruit met branden.

Kenmerkend voor het Crottendorfer Räucherkerzenland is het 15 meter hoge gebouw in de vorm van een Räucherkerz. De grootste Räucherkerz ter wereld herbergt een klein museum. Hier kun je alles te weten komen over de geschiedenis van Original Crottendorfer Räucherkerzen. Ik heb het museum vanwege de enorme hoeveelheid sneeuw niet kunnen bezoeken tijdens mijn bezoek aan Crottendorf.

De traditie om zelf Räucherkerzen aan te steken is een traditie die ik van huis uit heb meegekregen. Dit komt omdat mijn moeder komt uit het Ertsgebergte. Kerst was in onze familie een fijne en gezellige periode toen ik nog klein was. De voorpret begon al in november toen de eerste kerstdecoraties naar beneden werden gehaald. Räuchermänner, Nussknacker en Pyramides stonden door het gehele huis opgesteld. ‘s Avonds wanneer het donker werd, gingen de lampen aan van de Schwibbogen die voor het raam stonden. De kerstboom was versierd met de mooiste ballen uit de DDR. De gehele dag stond er kerstmuziek op en vrijwel iedere dag aten we een stuk Weihnachtsstollen of Pfefferkuchen bij de koffie. En natuurlijk de geur van de Räucherkerzen. Al ruim voor kerst was ik al helemaal in de kerststemming. Niet iedereen begrijpt mijn voorliefde voor de kerstperiode omdat deze tradities in Nederland niet zo bekend zijn. Veel van deze tradities heb ik tegenwoordig overgenomen. Kerst is belangrijk in het Ertsgebergte. Het is een periode met veel tradities uit de mijnbouw. Wie de kersttradities van dichtbij wil meemaken, kan ik aanraden om tijdens de kerstperiode naar het Ertsgebergte af te reizen.

Disclaimer: Mijn reis door het Ertsgebergte is tot stand gekomen in samenwerking met Saksen Toerisme en Erlebnisheimat Erzgebirge. Alles wat je leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.