Vardzia, bijzondere grottenstad in Georgië

In de middeleeuwen was Georgië geregeld het doelwit van verwoestende aanvallen. Om zijn inwoners te beschermen besloot koning Giorgi III om een fortificatie te bouwen op de hellingen van de Erusheli berg en werden de eerste grotwoningen uitgehouwen. Koning Giorgi III overleed in 1184 en zijn dochter Tamar werd de nieuwe koningin. Ze was slechts 25 jaar oud en werd de eerste vrouwelijke heerser van Georgië. Onder haar leiding kwam Georgië tot economische en culturele bloei. Ze versloeg de Turken meerdere malen, plunderde Constantinopel en haar koninkrijk strekte zich uit van de Zwarte Zee tot de Kaspische Zee. Daarnaast liet ze talloze kathedralen en kerken bouwen. Niet voor niets werd deze periode de Gouden Eeuw genoemd voor de Georgiërs.

Ondertussen hadden de Georgiërs de ondergrondse stad flink uitgebreid. Het complex bestond uit 13 verdiepingen, had een troonzaal, kerk en maar liefst 6000 kamers waar monniken en vluchtelingen konden wonen. Volgens de legende had koningin Tamar zelf 366 kamers zodat indringers nooit wisten welke slaapkamer van haar was. Alles was verbonden met een labyrint van tunnels. De verschillende verdiepingen waren verbonden met verborgen doorgangen door de plafonds. Er was slechts één ingang naar de grottenstad en deze was goed verborgen aan de oevers van de Mtkvari-rivier. De hellingen van de Erusheli waren vruchtbaar en geschikt voor landbouw. Er werden terrassen aangelegd en zelfs een compleet irrigatiesysteem. Hiermee werd Vardzia een zelfvoorzienende stad en dat was in die tijd zeer uniek. Tijdens de hoogtijdagen van Vardzia woonden hier maar liefst 50.000 mensen en hadden de inwoners voldoende voedsel en water.

Vardzia bestond uit 13 verdiepingen, had een troonzaal, kerk en maar liefst 6000 kamers.

Toen koning Giorgi III met edelen ging jagen, was zijn dochter Tamar verdwenen. Ze was tijdens het spelen afgedwaald naar de grottenstad. Toen koning Giorgi III merkte dat zijn dochter vermist was, staakte hij de jacht en gaf hij het bevel dat iedereen naar Tamar moest zoeken. De mannen begonnen met de zoektocht en riepen haar. Tamar hoorde de mannen roepen en antwoordde ‘Aq Var Dzia’ (‘Ik ben hier, oom’). Daaraan ontleent de grottenstad dus zijn naam.

Vardzia wist vele vijandelijke invasies te doorstaan, waaronder de de aanvallen van de Mongolen onder leiding van Dzjengis Khan. De Perzische schrijver Hasan Beg Rumlu omschreef de stad als een wonder en vergeleek het zelfs met de ‘ondoordringbare muur van Alexander de Grote’. Tegen het grote natuurgeweld was de grottenstad echter niet opgewassen. In 1283 verwoestte een aardbeving zo’n tweederde van de stad. Een groot deel van de berghelling brak af waardoor het ondergrondse grottensysteem bloot kwam te liggen. Vardzia werd een gemakkelijk doelwit voor vijanden. Toch vertrokken niet alle inwoners. Er werd gerestaureerd en er werden nieuwe complexen gebouwd. Na de aardbeving werd de stad meerdere malen aangevallen. In de 16e eeuw vielen de Ottomanen binnen en later ook de Perzen. Hierna verlieten de laatste inwoners de grottenstad.

Door een verwoestende aardbeving in 1283 brak de berghelling af en kwam het grottencomplex bloot te liggen.

Een aantal monniken keerden in 1988 terug naar Vardzia. Ze hebben hard gewerkt om de grottenstad in stand te houden en hebben zelfs de irrigatiebuizen hersteld. Nog altijd wonen er vijf monniken in de grotten. Dankzij hun kunnen toeristen vandaag de dag deze bijzondere locatie bezoeken.

Vardzia behoort dus tot één van de hoogtepunten van Georgië. Toch bezoeken relatief weinig mensen deze locatie. Wellicht is de grottenstad nog onbekend bij velen of speelt de ligging een rol. Vardzia is immers gelegen in het zuiden van Georgië, nabij de Turkse grens en ligt daardoor niet bepaald op de ‘toeristische route’. Dankzij de Wie is de Mol editie van 2018 heb ik voor het eerst van Vardzia gehoord en sindsdien stond het op mijn lijstje om eens te bezoeken. Een jaar later maakte ik een reis door Georgië en stond deze grottenstad op de planning.

Hoewel een groot deel van de grottenstad is verdwenen door die verwoestende aardbeving, is Vardzia nog altijd indrukwekkend. Nog zo’n 600 tot 750 grotwoningen, een aantal kerken en het klooster zijn bewaard gebleven. Onderweg naar de ingang is het een aanrader om eerst een stop te maken bij het uitzichtpunt. Vanaf hier heb je namelijk een fabelachtig zicht op het gehele complex. De grotwoningen hebben veel weg van een mierenboerderij en zouden niet misstaan als filmset van Lord of the Rings. Ik stuur hier mijn drone even de lucht in om enkele fraaie opnamen te maken.

We zorgen ervoor dat we voor 10.00 bij de ingang zijn en huren een audioguide. Vanaf de ingang is het een kleine klim om het complex te bereiken. Eenmaal boven hebben we vanuit verschillende hoeken mooi zicht op de rotswand met alle grotten. De meeste grotwoningen kun je betreden. Sommige kamers zijn met elkaar verbonden via kleine tunnels waardoor je kunt wandelen. Al wandelend door het complex krijg je een idee hoe de mensen hier ooit moeten hebben geleefd. Dankzij de audioguide krijgen we ook meer informatie over de verschillende ruimtes die we zien en weten we ook op welke details we moeten letten. Zo worden we er bijvoorbeeld op gewezen dat de ronde gaten in het gesteente broodovens zijn geweest en welke grot de voormalige apotheek is geweest. Het is eigenlijk nauwelijks voor te stellen hoe mensen zoiets vroeger hebben kunnen creëren met de middelen die ze hadden. De geschiedenis van deze plek gaat honderden jaren terug.

Vooral het klooster is indrukwekkend. Hier zijn fresco’s te zien bij de ingang en op het plafond. De fresco’s vertellen het verhaal van Jezus en koningin Tamar en koning Giorgi III zijn afgebeeld. De klokkentoren van de kerk werd gebouwd na de aardbeving. Helaas is het verboden om deze prachtige ruimte te fotograferen omdat het klooster nog altijd gebruikt wordt. Sommige grotten worden afgeschermd met een tuinhek. Dit zijn de woningen waar de monniken vandaag de dag wonen. We zien er een paar lopen, gekleed in een lang zwart gewaad en met een flinke baard. Het moet bijzonder zijn om hier te leven.

Twee uur lang wandelen we door de voormalige grottenstad Vardzia. We hebben geluk dat het niet al te druk is tijdens ons bezoek waardoor we in alle rust het gehele complex kunnen bewonderen.

Om zo vroeg mogelijk bij de grottenstad te zijn, is het wellicht verstandig om in de buurt van Vardzia te overnachten. Er zijn enkele goedkope guesthouses te vinden, maar je kunt ook wat luxer overnachten.

• Guest House Aleksandre: Wij kozen ervoor om hier te overnachten. Een goedkope optie met een zeer vriendelijke eigenaar. Verwacht alleen geen luxe kamers.
• Vardzia Resort: 4 sterren hotel met een restaurant.
• Hotel Vardzia Terrace: Goedkope optie, gelegen tegenover het uitzichtpunt op de grottenstad.
• Guesthouse Mtkvari: Wordt het best beoordeeld op booking.com

Klik hier voor een volledig overzicht van alle hotels in Vardzia.