Museum Apoxyomenos in Mali Lošinj

De oude Grieken stonden bekend om beelden te maken van goden, heersers, politici, strijders, dichters en atleten. Over de gehele wereld zijn er duizenden beelden te vinden uit het oude Griekenland. In het oude Griekenland werd een mooi lichaam beschouwd als het hebben van een goede geest. Mooie personen werden weer gezien als een goed mens. Het was voor mannen dus belangrijk om gespierd te zijn en een mannelijke uitstraling te hebben. Veel mannen doken daarom het gymnasium in. In het Oudgrieks betekent dit woord een ‘plaats om naakt te zijn’. Voor de Grieken was sporten heel belangrijk. Niet alleen om zich voor te bereiden op militaire conflicten, maar ook om er goed uit te zien.

Griekse atleten

De Grieken waren het eerste volk dat voor een langere periode op grote schaal aan sport deed met duidelijke regels. Atletische wedstrijden werden een belangrijk onderdeel van religieuze festiviteiten. Zo werd Griekenland bijvoorbeeld de bakermat van de Olympische Spelen. De eerste Olympische Spelen werden in 776 v.C. gehouden in de stad Olympia. Hieraan mochten destijds alleen maar mannen meedoen. De atleten deden naakt mee aan de wedstrijden. Hiermee toonden ze hun ijdelheid en hun dapperheid. Voor de wedstrijden smeerden de atleten zich in met olijfolie. Dit beschermde hen tegen de brandende zon, werkte hydraterend, hielp de spieren te ontspannen en er kon geen zand in de poriën komen. Na de wedstrijd werden de olie, het zweet en het vuil van het lichaam geschraapt. Deze handeling werd in het Grieks ‘apoxyesis’ genoemd. De winnaars van de wedstrijden kregen destijds geen gouden medaille, maar een standbeeld. Kunstenaars waren onder de indruk van de gespierde lichamen. Ze bestudeerden de lichamen daarom tot in het kleinste detail.

Het verhaal van Apoxyomenos

Het bronzen beeld van Mali Lošinj is van een jonge atleet van 1.92 meter. Hij schraapt met een metalen schraper de olie, zweet en vuil van zich af na een wedstrijd. Of de atleet de wedstrijd heeft gewonnen is niet geheel duidelijk. Onduidelijk is ook wie de maker van het beeld is. Het beeld is gemaakt van brons en is één van de acht beelden die ooit zijn gevonden. De Apoxyomenos van Lošinj is echter het best bewaarde beeld en daardoor een unieke vondst. De eilanden Cres en Lošinj waren van groot belang voor de zeevaart. Bij slecht weer en zware stormen konden de schepen schuilen voor de hoge golven in de baaien rond de eilanden. Rond de eerste eeuw werd het bronzen beeld vervoerd op een Romeins schip. Er zijn geen aanwijzingen van een scheepsramp, daardoor gaat men ervan uit dat het beeld tijdens een hevige storm van boord is gegooid. Voor een hele lange periode bleef het beeld onder water liggen.

In 1996 werd het bronzen beeld toevallig ontdekt door de Belgische duiker en amateurfotograaf René Wouters. Op een diepte van 45 meter bij het kleine eiland Vele Orjule vond de Belg de Apoxyomenos tijdens het duiken. Het lag tussen twee rotsen die ervoor zorgden dat het beeld niet nog dieper zou liggen. Een aantal delen van het beeld waren begraven onder zand en slib. Het hoofd lag gelukkig nog in originele positie, want de verbinding tussen het hoofd en de nek was bezweken. Slechts de pink van de linkerhand ontbrak. In eerste instantie hield Wouters zijn ontdekking geheim. Pas twee jaar na zijn ontdekking werd het Ministerie van Cultuur van Kroatië ingelicht en begon de expeditie om het beeld boven water te krijgen.

Restauratie

Het beeld heeft duizenden jaren in het water gelegen en was bedekt met een laag kalksteen, zeewier en schelpen. Hierdoor werd het beeld echter wel beschermd. Eenmaal uit het water volgde een lange periode van restauratie. Allereerst werd het beeld ontzilt om de schadelijke zouten te verwijderen. Daarna werd nauwkeurig het beeld ontdaan van de dikke korstvormige laag. Tijdens de restauratie trof men in het beeld veel organisch materiaal aan. Stukken hout, twijgen, bladeren en resten van zaden, vruchten en insecten. Uit onderzoek is gebleken dat er een klein knaagdier in het beeld heeft geleefd. In de linkerarm vonden onderzoekers een compleet nest en er zijn knaagsporen gevonden in walnoten en pitten van vruchten zoals olijven, kersen en perziken. Het knaagdier is waarschijnlijk via de linkervoet naar binnen gekropen toen het op een schaduwrijke plek werd opgeslagen. De sporen die het beestje heeft achtergelaten hebben ervoor gezorgd dat men de ouderdom van het beeld kon bepalen.

Reis om de wereld

Na zes restauratiewerkzaamheden was het bronzen beeld weer in volle glorie hersteld. Dit was het begin van een reis over de gehele wereld. Het beeld werd tentoongesteld in vele musea zoals het Palazzo Medici in Florence, het British Museum in Londen, het Musée de Louvre in Parijs en het J. Paul Getty Museum in Los Angeles. In 2007 won het beeld de ‘Europa Nostra’, een prijs van de Europese Unie voor Cultureel Erfgoed. Na een reis over de wereld, wilden veel Kroatische musea het beeld graag tentoonstellen. De inwoners van het eiland Lošinj wilden echter dat het beeld weer ‘naar huis’ zou komen. In 2016 keerde het beeld naar ‘huis’. Er werd in Mali Lošinj een museum opgericht in het Kvarner Paleis, speciaal voor de bronzen Apoxyomenos. Nu staat het beeld op zo’n 8 kilometer van de vindplaats en is het een waar icoon voor Mali Lošinj.

Het Museum Apoxyomenos is niet groot. Dat kan ook haast niet anders, aangezien het allemaal draait om één beeld. Maar het museum is fantastisch opgezet en boeit tijdens het gehele bezoek. Via verschillende ruimtes word je langzaam nieuwsgierig gemaakt. Vanuit de ingang ga je met een roltrap naar de eerste ruimte. Deze ruimte is heel donker met informatieborden in blauwe kleuren. Deze ruimte symboliseert de zee, de plek waar het beeld zo lang heeft gelegen. In deze ruimte kun je meer te weten komen over de achtergrond van deze Griekse beelden, de ontdekking en de restauratie van het beeld. Zo kun je bijvoorbeeld een foto zien van het beeld toen het nog in het water lag. Hierna ga je naar een kleine amfitheater dat bekleed is met kleurrijke tapijten die verwijzen naar de zeeplanten. In een korte film kun je de restauratie van het beeld bewonderen. Daarna ga je naar een gele kamer en kun je allerlei krantenknipsels en internetkoppen over het beeld bewonderen. Deze ruimte toont hoe spraakmakend het beeld wereldwijd is.

Om de volgende en laatste ruimte te bereiken wandel je door een olijfkleurige houten gang. Een verwijzing naar de spullen die in het beeld gevonden zijn. Via kleine raampjes heb je al een kleine sneak peak op het hoofdonderwerp. En dan is het eindelijk zo ver. In de laatste ruimte staat het 2000 jaar oude bronzen beeld. De ruimte is verder helemaal leeg en volledig wit gemaakt zodat alle aandacht uitgaat naar het bronzen beeld. Foto’s maken is verboden en dat is eigenlijk maar goed ook. Want ik kan iedereen aanraden om dit beeld zelf van dichtbij te bewonderen. Bekijk de bijzondere schoonheid van het beeld en de nauwkeurige restauratie van het beeld.

Voor je het museum weer verlaat kom je nog in een ander amfitheater met spiegels die de stad Mali Lošinj weerspiegelen. Het is de verbinding tussen de stad en het bronzen beeld.

Het Museum Apoxyomenos is niet de enige bezienswaardigheid van het eiland. Lees hier al mijn tips voor eiland Lošinj.

Disclaimer: Mijn bezoek aan eiland Lošinj is tot stand gekomen in samenwerking met Croatia tourism. Alles wat je in dit artikel leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.