Leipzig, stad met vele gezichten

Hoe zit dat met de vergelijking tussen Berlijn en Leipzig? Berlijn stond jarenlang bekend als hip, alternatief en vernieuwend. In snel tempo ontstonden er creatieve wijken, innovatieve start-ups en broedplaatsen voor jonge ondernemers en kunstenaars. Diezelfde ontwikkeling zie je nu terug in Leipzig. De veranderingen in de stad zijn goed zichtbaar. In geen enkele andere stad in Duitsland is het aantal inwoners de afgelopen 25 jaar zo snel gegroeid. De huurprijzen zijn nog relatief laag, en dat trekt veel jonge en creatieve mensen aan. Dit zorgt voor een energieke sfeer met ruimte voor nieuwe ideeën, kunst en cultuur.

Juist daarom wordt Leipzig ook wel ‘Hypezig’ genoemd. De stad maakt een vergelijkbare transformatie door als Berlijn destijds, maar dan in een compacter formaat en zonder het massatoerisme van de hoofdstad.

Leipzig heeft een rijke en bewogen geschiedenis. De stad lag op het kruispunt van twee belangrijke handelsroutes en groeide al in de 12e eeuw uit tot een regionaal handelscentrum. Jaarmarkten werden georganiseerd en met het verkrijgen van stadsrechten volgde een snelle ontwikkeling. In de binnenstad verrezen meerdere handelsbeurzen waar nieuwe producten werden gepresenteerd en verkocht op de Leipziger Messe. Naast de handel speelde ook de uitgeverij- en drukwerksector een grote rol. Martin Luther bezocht Leipzig meerdere keren omdat zijn geschriften hier gedrukt en verspreid konden worden. Ook Johann Sebastian Bach was nauw verbonden met de stad. Hij woonde en werkte er tot zijn dood.

Tot de Tweede Wereldoorlog was Leipzig, na Berlijn en Hamburg, de derde stad van Duitsland. Tijdens de oorlog werd de stad zwaar getroffen door geallieerde bombardementen. In de naoorlogse jaren kwam Leipzig in de DDR te liggen, waar het een nieuwe rol kreeg in de geschiedenis.

In 1989 werd Leipzig het symbool van het verzet tegen het DDR-regime. De zogenaamde Montagsdemonstrationen groeiden uit tot massale protesten. Op 6 november 1989 gingen maar liefst 500.000 mensen de straat op. Slechts drie dagen later viel de Berlijnse Muur.

De beste manier om Leipzig te leren kennen is door de verschillende wijken te verkennen. Leipzig is een stad met vele gezichten, en elke wijk heeft zijn eigen karakter. Veel bezoekers blijven hangen in de Altstadt, waar bekende bezienswaardigheden liggen zoals het Altes en Neues Rathaus, de Thomaskirche, de Nikolaikirche en de Panorama Tower.

Toch is het zeker de moeite waard om ook andere wijken in te duiken. Plagwitz was ooit een industrieel gebied, maar is inmiddels uitgegroeid tot een creatieve buurt met kleine winkels, cafés en street art. Je vindt er geen grote monumenten, maar wel veel industrieel erfgoed. De Baumwollspinnerei is daar een goed voorbeeld van en absoluut een bezoek waard.

Ook Connewitz en Südvorstadt zijn populaire wijken, vooral onder jongeren en studenten. In deze buurten vind je bioscopen, concertzalen, restaurants en cafés. Vooral de Karl-Liebknecht-Straße is een levendige straat vol sfeer. Een andere opvallende wijk is Volkmarsdorf, met de beruchte Eisenbahnstraße. Deze straat had jarenlang een slechte reputatie vanwege criminaliteit en drugshandel. Tegenwoordig is de wijk volop in ontwikkeling en wordt het steeds vaker genoemd als het nieuwe alternatief voor Plagwitz.

Naast deze bekende voorbeelden zijn er nog veel meer wijken in Leipzig die relatief onontdekt zijn, maar juist daarom interessant om te verkennen.

Hoewel ik Leipzig inmiddels meerdere keren heb bezocht, valt er nog steeds veel te ontdekken. Toch heb ik in de loop der jaren al een flink aantal tips verzameld die je helpen om het meeste uit je bezoek te halen. Mocht ik in de toekomst opnieuw naar Leipzig gaan, dan breid ik deze lijst ongetwijfeld verder uit.

Völkerschlachtdenkmal

Een van de belangrijkste momenten uit de geschiedenis van Leipzig was de Slag bij Leipzig, die plaatsvond van 16 tot 19 oktober 1813. In deze veldslag stonden de legers van Pruisen, Rusland, Oostenrijk en Zweden tegenover het Franse leger van Napoleon. Meer dan een half miljoen soldaten vochten bij Leipzig. De Fransen konden de overmacht niet aan. Napoleon verloor en werd korte tijd later verbannen naar Elba. Ter herinnering aan deze veldslag werd het indrukwekkende Völkerschlachtdenkmal gebouwd. Het is het grootste monument van Duitsland en een van de bekendste bezienswaardigheden van Leipzig. Inmiddels heb ik het drie keer bezocht en het blijft indruk maken.

Bezoek het monument niet alleen van buiten, maar neem ook de tijd om binnen te kijken. In het gebouw kun je een film bekijken over de bouw, de symboliek van het monument en de historische context. De Ruhmeshalle, met haar kolossale beelden, is bijzonder om te zien. En wie de trappen trotseert, wordt boven beloond met een panoramisch uitzicht over Leipzig vanaf het platform.

Lees hier meer informatie over het Völkerschlachtdenkmal.

Marktplatz met het Alte Rathaus

De Marktplatz vormt het kloppende hart van Leipzig. Blikvanger op dit plein is het Alte Rathaus, met zijn hoge toren en karakteristieke gevel. Het stadhuis werd gebouwd in 1556 en geldt als een van de mooiste Renaissancegebouwen van Duitsland. Eind 19e eeuw werd zelfs overwogen om het te slopen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte het gebouw zwaar beschadigd, maar gelukkig werd het gerestaureerd. Tegenwoordig doet het Alte Rathaus geen dienst meer als stadhuis. In het gebouw is het Stadtgeschichtliches Museum gevestigd. Hier krijg je een goed beeld van de geschiedenis van Leipzig, van de middeleeuwen tot nu. Je kunt onder meer de voormalige gevangeniscellen, de schatkamer, raadszaal en balzaal bezoeken.

De Marktplatz is altijd levendig. Elke dinsdag en vrijdag is er een weekmarkt, en in de Adventsperiode wordt hier de kerstmarkt opgebouwd. Let ook op minder opvallende details. Op het plein vind je een monument van tanksporen, ter nagedachtenis aan de opstand van 17 juni 1953. Acht mensen kwamen toen om het leven door ingrijpen van het Sovjet-leger.

Thomaskirche en Nikolaikirche

Leipzig telt ruim 90 kerken, maar de bekendste zijn de Thomaskirche en de Nikolaikirche. Hoewel Johann Sebastian Bach niet in Leipzig werd geboren, is hij onlosmakelijk verbonden met de stad. Tijdens zijn meest productieve periode woonde en werkte hij hier. Van 1723 tot 1750 was hij cantor van het beroemde Thomanerchor, verbonden aan de Thomaskirche.

Voor de kerk staat een standbeeld van Bach, en binnen in de kerk bevindt zich zijn graf. Op loopafstand ligt ook het Bach-Museum, waar je meer te weten komt over zijn leven en werk. De Thomaskirche is nog altijd een plek waar regelmatig concerten worden gegeven, vaak met werken van Bach zelf.

De Nikolaikirche is de grootste kerk van Leipzig en speelde een belangrijke rol tijdens de laatste jaren van de DDR. Al in de jaren voor de val van de Muur kwamen mensen hier samen voor zogenaamde vredesgebeden. Deze bijeenkomsten trokken steeds meer deelnemers, tot de kerk te klein werd om iedereen te ontvangen.

Op 9 oktober 1989 vond hier het begin plaats van wat bekend zou worden als de vreedzame revolutie. Maar liefst 70.000 mensen verzamelden zich voor een protestmars door de stad. De leus ‘Wir sind das Volk!’ werd symbool voor het vreedzame verzet tegen het regime. De politie greep niet in, en die avond bleek een keerpunt. Slechts een maand later viel de Berlijnse Muur en kwam er een einde aan de DDR.

Leipziger Hauptbahnhof: het grootste station van Europa

Een station bezoeken tijdens je stedentrip? In Leipzig loont dat zeker, want de Hauptbahnhof is het grootste treinstation van Europa. Al sinds de 19e eeuw is Leipzig een belangrijk knooppunt in het Duitse spoorwegnet. In 1837 werd de eerste langeafstandslijn aangelegd tussen Leipzig en Dresden, later gevolgd door verbindingen met steden als Magdeburg, Halle en Erfurt. Tussen 1871 en 1899 groeide de stad razendsnel van 107.000 naar 450.000 inwoners, waardoor ook het aantal treinreizigers toenam. Om die reden werd in 1915 het huidige station gebouwd.

De wachthal is enorm en absoluut de moeite waard om te bekijken. In 2021 werd het station zelfs uitgeroepen tot het mooiste treinstation van Europa.

Augustusplatz en uitzicht over de stad

Een van de belangrijkste pleinen van Leipzig is het Augustusplatz. Vroeger stond hier het hoofdgebouw van de universiteit, maar dat werd tijdens de Tweede Wereldoorlog volledig verwoest. Na de oorlog werd de universiteit herbouwd en is nu gevestigd in het Augusteum, een modern gebouw met verwijzingen naar de oorspronkelijke architectuur.

Op en rond het plein vind je meerdere markante bouwwerken uit de 20e eeuw, zoals het Opernhaus (de opera van Leipzig), de Mendebrunnen, het Neue Gewandhaus en het voormalige postkantoor. Voor het mooiste panorama over de stad kun je het City-Hochhaus bezoeken. Met een hoogte van 155 meter is dit een van de hoogste gebouwen van Duitsland. Op de 31e verdieping bevindt zich een uitzichtplatform, waar je kunt genieten van een weids uitzicht over Leipzig en omgeving.

DDR-Museum

Ben je net als ik gefascineerd door de DDR? Dan is het N’Ostalgie Museum in Leipzig een aanrader. Dit DDR-museum geeft met ruim 30.000 voorwerpen een goed beeld van het dagelijks leven in de voormalige Oost-Duitse republiek. Je ziet hier van alles: van huishoudelijke apparaten tot speelgoed, kleding en typische alledaagse producten. Natuurlijk ontbreekt ook een Trabant niet. De collectie bestaat uit originele objecten die in de DDR werden gebruikt en roept bij veel bezoekers herinneringen of nieuwsgierigheid op.

Een bezoek aan dit museum is alsof je even terugstapt naar het leven in Oost-Duitsland. Leuk, leerzaam en nét even anders dan de standaard bezienswaardigheden.

Stasi Museum

De DDR had ook een donkere kant. Het Ministerium für Staatssicherheit, beter bekend als de Stasi, was de gevreesde geheime dienst van het regime. De organisatie hield de bevolking nauwlettend in de gaten, verzamelde informatie over vrijwel iedereen en trad hard op tegen vermeende tegenstanders. Veel mensen werden ten onrechte gearresteerd of onder psychische druk gezet. In Leipzig had de Stasi een eigen hoofdkantoor, gevestigd in een gebouw dat bekendstaat als de Runde Ecke, vanwege de ronde ingang. Sinds 1990 is het pand in gebruik als herdenkingsmonument en museum.

In het Stasi-museum krijg je een confronterend beeld van hoe de dienst te werk ging. In de voormalige kantoren zijn onder meer vervalste documenten, speciale camera’s, verkleedkleding en andere hulpmiddelen te zien. Het interieur is grotendeels intact gebleven, wat bijdraagt aan de beklemmende sfeer. Omdat het museum veel achtergrondinformatie biedt, raad ik aan om gebruik te maken van de audioguide, die ook in het Nederlands beschikbaar is.

140 lege stoelen: stil monument met een krachtige boodschap

Net buiten de Altstadt van Leipzig vind je een indrukwekkend maar ingetogen herdenkingsmonument. Op een verhoogd platform staan 140 lege stoelen, op de plek waar tot 1938 de grote synagoge van Leipzig stond. Tijdens de Kristallnacht op 9 november 1938 werd het gebouw door de nazi’s vernietigd. De stoelen symboliseren de ruim 14.000 Joden uit Leipzig die in de jaren daarna werden gedeporteerd en vermoord. Bij het monument staat een gedenksteen met de namen van de slachtoffers. Hoewel het monument makkelijk over het hoofd wordt gezien, is de boodschap des te krachtiger.

Het rauwe Plagwitz

De bijnaam ‘Hypezig’ heeft Leipzig vooral te danken aan de wijk Plagwitz. Begin 20e eeuw was dit nog een van de grootste industriegebieden van Europa. Tijdens de DDR-periode bleven de fabrieken draaien, maar raakten ze in verval. De luchtvervuiling was enorm. Na de Duitse hereniging gingen vrijwel alle fabrieken dicht. De leegstaande fabriekspanden kregen een nieuwe bestemming als studio’s, galeries en expositieruimtes. Het oude station Leipzig-Plagwitz werd omgebouwd tot luxe gezinswoningen, en het voormalige spoortracé is nu een park.

Dankzij de lage huurprijzen trokken veel jongeren en creatieven naar de wijk. Dat zorgde voor een nieuwe energie en talloze initiatieven. Plagwitz is inmiddels uitgegroeid tot een levendige woonwijk, waar het industriële erfgoed nog altijd zichtbaar is. Wandel langs de Bermuda Dreieck met zijn kleurrijke graffiti, bezoek het Oldtimermuseum, of verken de wijk vanaf het water via de Karl-Heine-Kanal. Je kunt zelfs een bootje huren en genieten van wat ook wel ‘Klein Venetië’ wordt genoemd.

Baumwollspinnerei en Kraftwerk

De Baumwollspinnerei was ooit de grootste katoenfabriek van Europa. Vanaf 1884 werd hier katoen geproduceerd, maar in 1993 gingen de machines definitief uit. Na de sluiting vestigden zich steeds meer kunstenaars op het voormalige industrieterrein.De slogan ‘From cotton to culture’ zegt precies wat je hier aantreft. Geen katoen meer, maar kunst. Op het terrein vind je inmiddels ruim 100 ateliers, 14 galerieën, werkplaatsen, een drukkerij, een dansschool en zelfs een bioscoop. Ook als je weinig met kunst hebt, is de locatie op zich al de moeite waard vanwege het industriële karakter. Overnachten kan er ook: er zijn diverse kamers en appartementen op het terrein te huur.

Niet ver van de Baumwollspinnerei ligt een tweede creatieve hotspot: het Kunstkraftwerk. In deze voormalige warmtecentrale is tegenwoordig een museum voor hedendaagse kunst en design gevestigd. De industriële setting maakt het extra bijzonder.

KarLi: het bruisende hart van Südvorstadt en Connewitz

De Karl-Liebknecht-Straße is een van de populairste straten van Leipzig en vormt het levendige hart van de wijken Südvorstadt en Connewitz. In de volksmond wordt de straat liefkozend KarLi genoemd. Dankzij de vele restaurants, cafés en kroegen is dit een geliefde plek onder jongeren en studenten. Langs de straat vind je ook talloze boetiekjes en kleine speciaalzaken.

Tot de bezienswaardigheden aan de KarLi behoren onder andere de lichtinstallatie Löffelfamilie, cultureel centrum naTo en het opvallende Fisher-Art huis. De straat loopt vanuit Südvorstadt naadloos over in Connewitz. Veel bewoners zeggen dat het authentieke karakter van Südvorstadt de afgelopen jaren steeds meer richting Connewitz is verschoven.

Connewitz doet qua sfeer denken aan Plagwitz, maar heeft als extra troef de nabijheid van natuur. Recreatiegebieden zoals het Cospudener See, de Pleisse-Auenwald en de bossen bij Ratzholz liggen op loop- of fietsafstand.

Asisi Panometer

Een van de opvallendste bezienswaardigheden in Connewitz is de voormalige gashouder, waar vroeger het gas voor Leipzig werd opgeslagen. Tegenwoordig heeft dit indrukwekkende bouwwerk een culturele bestemming gekregen. In de Gasometer is namelijk het Asisi Panometer gevestigd, waar je de 360-gradenkunst van Yadegar Asisi kunt bewonderen.

Ik maakte voor het eerst kennis met zijn werk tijdens een bezoek aan het Panometer in Dresden, en later zag ik ook zijn tentoonstellingen in Berlijn. Asisi staat bekend om zijn gigantische, cilindervormige panorama’s. In Leipzig zijn zijn kunstwerken sinds 2003 te zien in het Panometer, dat een hoogte heeft van 32 meter en een omtrek van 105 meter. Dankzij licht- en geluidseffecten word je als bezoeker helemaal ondergedompeld in het panorama. De tentoonstellingen wisselen regelmatig. In het verleden waren hier onder andere Mount Everest, Rome in het jaar 312, de Titanic en Leipzig tijdens de Völkerschlacht te zien. Tijdens mijn bezoek stond het panorama van het 19e-eeuwse Rouen centraal.

Direct naast het Panometer staat nog een tweede voormalige gashouder: de Arena am Panometer. Deze ruimte wordt tegenwoordig gebruikt voor evenementen en concerten.

Eisenbahnstraße

In het oosten van Leipzig, in de wijk Volkmarsdorf, ligt de Eisenbahnstraße. Deze straat van zo’n 2,5 kilometer lang verbindt verschillende wijken met elkaar en stond jarenlang bekend om de verkeerde redenen. Ze werd zelfs bestempeld als de gevaarlijkste straat van Duitsland, vanwege de criminaliteit en drugshandel die er decennialang plaatsvonden.

De problemen gaan terug tot de DDR-periode, toen de straat vooral werd bewoond door arbeiders. Na de Duitse hereniging trokken veel immigranten naar dit deel van de stad. Vele huizen raakten in verval of stonden leeg. Maar de laatste jaren is het beeld sterk aan het veranderen. Na grootschalige renovaties en dankzij de nog relatief lage huurprijzen, vestigden zich steeds meer jongeren en studenten in deze buurt. Dat gaf de wijk nieuw leven. De Eisenbahnstraße is uitgegroeid tot een smeltkroes van culturen, met een groeiend aanbod aan restaurants, cafés, bars en winkels. Vooral voor liefhebbers van wereldkeukens valt hier veel te ontdekken.

Hoewel de reputatie van vroeger nog niet volledig is verdwenen, is de wijk duidelijk in opkomst. Sommigen noemen het al het nieuwe Plagwitz.

Proef een Gose

Duitsland kent veel regionale bierstijlen. In Keulen drink je Kölsch, in Düsseldorf Altbier en in Bamberg Rauchbier. In Leipzig hoort daar nog een bijzondere biersoort bij: Gose.

Oorspronkelijk werd dit bier gebrouwen in Goslar, waar het mineraalrijke water uit de rivier Gose het bier een kenmerkende, licht zoute smaak gaf. Vooral in de 19e eeuw was Gose erg populair. Ook in Leipzig werd deze stijl volop gebrouwen. In de 20e eeuw raakte het bier in de vergetelheid. De productie in Goslar stopte en andere brouwerijen sloten hun deuren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de laatste brouwerijen vernietigd.

Pas in 1986 verscheen Gose opnieuw op de kaart, toen een café in Leipzig het bier weer begon te schenken. Sindsdien heeft deze oude stijl een bescheiden comeback gemaakt. Gose smaakt licht zoutig, maar is tegelijk fris en verfrissend. Je proeft hints van citroen en koriander. Het alcoholpercentage is laag, wat het een goed doordrinkbaar bier maakt. Zie je het op de kaart staan? Bestel dan zeker een glas.

Een leuke plek om Gose te proeven is het Bayerischer Bahnhof. Tot de sluiting in 2001 was dit het oudste nog werkende treinstation van Duitsland. Inmiddels is het gebouw omgetoverd tot een sfeervol restaurant met eigen brouwerij. Hier wordt de Original Leipziger Gose geschonken, maar ook varianten zoals de Gose Brandbier (een destillaat van het bier), de Leipziger Kräuter Wilhelm (een kruidige likeur) en de Leipziger Allasch (een kummel-likeur).

Liever speciaalbier in plaats van Gose? Dan kun je terecht bij Goldhopfen Craft Beer Bar, Dr. Hops of Katter 11: drie fijne adressen voor liefhebbers van craft beer.

Eten bij de Auerbachs Keller

In een grote stad als Leipzig zijn talloze goede restaurants te vinden, maar Auerbachs Keller springt eruit. Het is het op één na oudste en beroemdste restaurant van de stad. Al in de 16e eeuw was het een populaire wijnkelder. De Duitse schrijver Johann Wolfgang von Goethe noemde het zijn favoriete plek. In zijn beroemde drama Faust speelt een scène zich af in deze kelder, wat Auerbachs Keller wereldwijde bekendheid gaf.

Leipzig verkennen met een Trabant

In Berlijn zijn de Trabi-safari’s al jaren populair. De Trabant is de iconische auto uit de DDR en werd geproduceerd in Zwickau. De bekende Trabant 601 rolde in de jaren 60 van de band en bepaalde jarenlang het straatbeeld in Oost-Duitsland. Er waren nauwelijks alternatieven en de wachttijd liep soms op tot wel 18 jaar. Na de val van de Muur ruilden veel Oost-Duitsers hun Trabant in voor een moderne auto. In 1991 ging de fabriek failliet, maar de auto groeide uit tot een cultsymbool. Tegenwoordig zijn ze vrijwel uit het straatbeeld verdwenen, maar in Leipzig kun je nog altijd een ritje maken in dit legendarische autootje. Net als in Berlijn en Dresden kun je in Leipzig een rondrit maken met een Trabant-tour, te boeken via TrabiErleben. Een leuke en originele manier om de stad te ontdekken.

Voetbalwedstrijd bezoeken

Leipzig telt drie clubs die op professioneel niveau spelen. Chemie Leipzig en Lokomotive Leipzig zijn de traditionele voetbalclubs van de stad. Chemie werd tweemaal kampioen in de DDR en won ook een keer de beker. Lokomotive Leipzig was nog succesvoller en won vijf keer de beker. In 1987 haalde de club zelfs de finale van de Europacup II, die verloren werd van Ajax door een doelpunt van Marco van Basten.

Na de Duitse hereniging werd de DDR-Oberliga opgeheven en moesten de Oost-Duitse clubs hun plek vinden in het nieuwe Duitse voetballandschap. Lokomotive speelde nog één seizoen in de Bundesliga, maar werd in 2003 failliet verklaard. Fanatieke supporters bliezen de club nieuw leven in, maar hoger dan het vierde niveau kwamen ze niet meer. Ook Chemie Leipzig kende een grillige geschiedenis. De club ging zelfs twee keer failliet en speelt nu ook in de lagere divisies.

In 2009 verscheen een derde club op het toneel: RB Leipzig. Deze club werd opgericht met steun van Red Bull, al mag de naam vanwege reglementen niet naar het merk verwijzen. Daarom staat RB voor RasenBallsport Leipzig. De club begon op het vijfde niveau en promoveerde snel. In 2016 bereikten ze de Bundesliga, waarmee er voor het eerst sinds 2009–2010 weer een club uit Oost-Duitsland op het hoogste niveau speelde. RB Leipzig groeide snel uit tot een van de meest gehate clubs van Duitsland. Veel voetbalfans hebben moeite met het commerciële karakter van de club. Tijdens een beladen wedstrijd tegen Dynamo Dresden werd er zelfs een afgehakte stierenkop het veld opgegooid, als lugubere verwijzing naar het Red Bull-logo. Toch zijn de sportieve prestaties van RB Leipzig indrukwekkend.

Zelf heb ik meer sympathie voor de traditionele clubs, maar in 2017 bezocht ik een wedstrijd van RB Leipzig. Ze wonnen toen met 4-0 van SC Freiburg. Of je nu gaat voor de sfeer bij Chemie of Lok, of liever topvoetbal ziet bij RB: Leipzig heeft voor voetballiefhebbers genoeg te bieden.

Leipzig en Dresdenzijn de grootste en bekendste steden van de deelstaat Saksen. Toch zijn ze totaal niet met elkaar te vergelijken. Beide steden hebben hun eigen charme en ik raad aan om ze allebei eens te bezoeken. Maar vergeet ook zeker de kleinere steden niet. Zwickau, Freiberg, Zittau, Görlitz en Bautzenzijn misschien minder bekend, maar absoluut de moeite waard. Iedere stad heeft zijn eigen karakter en geschiedenis.

De Sächsische Schweiz is een populair natuurgebied en veel mensen kennen de Bastei. Maar wie verder kijkt dan die ene brug, ontdekt pas echt hoe bijzonder dit landschap is. Ik heb in 2022 de volledige Malerweg gelopen en kan die wandelroute van harte aanbevelen. Een andere mooie route is de Oberlausitzer Bergweg, in het uiterste zuidoosten van Saksen.

Ben je net als ik gek op kerst? Dan mag een bezoek aan het Ertsgebergte tijdens de kerstperiode niet ontbreken. De sfeer in de dorpjes is uniek en nergens anders in Duitsland zo sfeervol als hier.

Op Reizen & Reistips deel ik inmiddels heel wat tips en ervaringen over de hoogtepunten van Saksen.